Ukoliko biste se pažljivije zagledali u daljinu, ka Avali odnosno, Belom Potoku, dok se vozite obilaznicom ka Bubanj potoku i autoputu, možda bi uočili u jednoj omanjoj klisuri neke ostatke zarasle u zelenilo i drveće.
Tu su nekakvi stubovi i zarušene kule, i jasno je da su to ostaci nekadašnje konstrukcije. Samo kakve?
Tik uz ove ruševine čija se solidna gradnja od betona i cigle jasno razaznaje uprkos stanju u kome su, prolazi i pruga ka Nišu, mada dosta niže u odnosu na tajanstvene ostatke.
Ko bi uspeo da im se približi kroz šumu, razaznao bi da su dve kule, ustvari, veliki bunkeri, tipični za izgradnju u toku Drugog svetskog rata. Ti bunkeri, poznavaocima istorije znani kao “Block Haus”, po nemačkoj ratnoj oznaci, građeni su uz pruge i pružne mostove, za stražare koji su trebali da te vitalne instalacije sačuvaju od diverzija i napada ustaničke gerile.
Ta činjenica otkriva i pravo značenje veće celine ovih ostataka: naime, reč je o železničkom mostu.
I to, kako stanovnici ovog kraja zovu taj čitav deo, “nemačkom mostu”. Jer, kako se ispostavlja, bunkere i most preko omanje podavalske klisure sagradili su u Drugom svetskom ratu godine pripadnici nacističke organizacije za izgradnju infrastrukture u okupiranim zemljama, poznate pod nazivom RAD.
Most je bio deo železničke komunikacije koja je iz Beograda, ispod Avale, vodila dalje ka gradovima i mestima po Srbiji, najpre Nišu, odnosno, Stalaću i Lapovu odakle se granala u drugim pravcima.
Nacisti su tokom rata izuzetno polagali na železničku infrastrukturu jer se njome odvijao transport njihovih vojnih snaga po Balkanu, ali i mnogo više, transport sirovina koje su pljačkali po Srbiji, a koje su bile od velike važnosti za Hitlerovu ratnu industriju.
S obzirom na taj značaj, svaka pruga ili most na njoj, su bili meta srpskih ustanika i, posebno od 1942. godine, i britanskih komandosa koji su avionima ubacivani upravo da bi rušili pruge i mostove od važnosti za naciste.
Kada je reč o ovom mostu pod Avalom, pravi kuriozitet je podatak da su nedavno otkrivene originalne fotografije koje prikazuju upravo izgradnju čitavog tog kompleksa. Kao datum izgradnje tako je moguće utvrditi početak 1943. godine.
Ono što je zanimljivo jeste prizor koji fotografije pokazuju, mosta koji nije samo branjen bunkerima već i velikog minskog polja oko čitavog klanca, kao i redova bodljikave žice koji ga opasuju. Zbog toga je jasno da je ovo mesto imalo ogroman značaj za naciste.
Danas leži odavno napušteno, kao neobičan podsetnik za one retke prolaznike koji tuda naiđu, ili one koji ga iz daljine uoče, na teška vremena okupacije i Drugog svetskog rata.
Pored mosta na Savi u centru Beograda koji su takođe izgradili nacisti za svoje potrebe tokom rata, nama poznatog kao “tramvajski” ili “savski most”, ovo je tako bio drugi most koji su na teritoriji grada izgradili okupatori.
Oba mosta su imala donekle sličnu ali i različitu sudbinu: onaj u centru je nakon rata bio predviđen za rušenje odlukom Direkcije za mostove Grada Beograda 1966. godine, i na inicijativu tadašnjeg gradonačelnika Branka Pešića, da bi volšebno preživeo namenjenu sudbinu jer nije bilo novca za uklanjanje (sva su sredstva bila usmerena na izgradnju Gazele), dok je ovaj pod Avalom bio demontiran, bar čelični deo konstrukcije, u nekom trenutku šezdesetih godina, kada je za njegovom funkcijom prestala potreba nakon izgradnje novog, šireg železničkog koloseka koji je zaobišao urvinu i išao nižom stranom, uz današnji autoput.
Naslovna fotografija: Aleksandar Gavrilović – Facebook stranica Avala Info
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
