Iščezli beogradski most iz rata koji – stoji i danas

Mnogi Beograđani zastali bi razmišljajući kada biste ih iznenada pitali – koji je najstariji beogradski most?

Odgovor je jednostavan – Stari železnički, prva veza Beograda i Zemuna koja nije bila brodska, još s kraja 19. veka. Ali, sudbina tog mosta tokom njegovog postojanja bila je toliko teška da je on menjao ne samo oblik već – i lokaciju.

Tačnije, u jednom trenutku uništen i dokrajčen Stari železnički most imao je i svog blizanca oko 20 metara nizvodno, ka ušću Save u Dunav!

Tu su rabotu sredili Nemci u Drugom svetskom ratu, kojima tadašnji železnički most nije bio dovoljan za njihov ratni teretni saobraćaj. Hteli su dvokolosečnu prugu i brzo su je napravili.

Kao trag tog mosta koji je iščezao iz pamćenja Beograđana kao neprijatni podsetnik na rat, stradanje i okupaciju danas još uvek stoje stari betonski stubovi, gromade koje kod Beogradskog Sajma svedoče o nacističkoj vojnoj i građevinskoj mašineriji.

A priča oko sadašnjeg starog železničkog mosta i njegovog nemačkog blizanca nije jednostavna ni danas, i puna je neverovatnih zapleta zbog čega je nije lako objasniti.

Pokušaćemo da pojednostavimo – ono što danas nazivamo Starim železničkim mostom čini konstrukcija koja je preneta sa ratnog mosta “blizanca” i stari originalni kameni stubovi koji ga nose.

Od tog “blizanca” su ostali i pomenuti betonski nosači sa šumadijske strane grada, za koje danas malo ko zna čemu su služili.

Da je bilo malo više sreće i manje razaranja, posle rata Beograd bi imao dva železnička mosta, ali, obnova oba nije mogla da se uradi sa tada raspoloživom tehnikom, novcem i situacijom, pa je urađena ova neobična kombinacija.

Jer, oba mosta su bila žestoko bombardovana tokom 1944. godine od strane američkih aviona “letećih tvrđava”, koje su doletale iz baza u Italiji, da bi nacistima sprečile transporte.

Oni su mostove brzo obnavljali, pa su ih Amerikanci iznova bombardovali. Kad su se povlačili ioz grada, Nemci su minirali oba mosta, stari beogradski i svoj novi, i konstrukcije su “legle” na savsko dno nakon što su Nemci detonirali eksplozivna punjenja.

Kratka istorija starog železničkog mosta jeste da je on prvobitno podignut 1884. godine, kao deo pruge koja je povezivala Beč, Beograd i, dalje – jug. Bio je to prvi beogradski most preko Save koji je povezao Srbiju sa Austrougarskom, i dalje, Evropom.

Taj most pada 1914. godine pod eksplozijom mina srpskih snaga koje su tako htele da uspore prodor neprijateljske vojske koja je tuda jurnula da osvoji naprečac Beograd u prvim danima Prvog svetskog rata.

Obnovljen je 1916. od strane okupatora, pa od istih srušen dve godine potom kada su se povlačili pred nadirućim srpskim trupama u nezadrživom jurišu da oslobode svoju prestonicu.

Jugoslavija obnavlja svoj prestonički železnički most preko Save i on je, primetićete na starim slikama, konstruisan od lučnih čeličnih elemenata, i razlikovao se od prethodnog oblika.

Novi rat značilo je novo rušenje – ponovo od strane naše vojske. Nemci su 1941. po ulasku u Beograd brzo i lako obnovili ovaj most koji je sada imao malo pravougaone, malo izlomljene lučne delove, ali je služio svrsi na važnoj strateškoj tački Rajha.

Međutim, saobraćaj je zahtevao pojačanje – potrebno je bilo postaviti još jedan kolosek, a to nije bilo moguće na postojećoj konstrukciji.

Nemci, stoga, grade novi most, tik uz ovaj postojeći. Kada se rat završio ispostavilo se da je ova nova verzija, “blizanac” ostao u znatno boljem stanju od prethodnika.

Po oslobođenju i kraju rata, u leto 1945. donosi se odluka da se, praktično, od dva mosta napravi jedan. Iskorišćeni su dobri stari stubovi koji i danas pouzdano stoje u savskoj rečnoj struji, a čitava konstrukcija sa onog koji su izgradili Nemci hidrauličnim dizalicama prenosi se na njih. I tako je nastao most koji je tu i danas.

Tako da kada stanete ispod ove konstrukcije kojom su decenijama milioni putnika prispevali u Beograd ili odlazili iz njega, kompozicijama koje su kloparale preko čelične “rešetke” nad zelenom Savom ispod, pokušajte bar na sekund da sebi dočarate koliko turbulentne istorije tu stoji i šta sve taj most pamti…