Tajna spomenika na groblju u Pančevu

Na lokalnom groblju u Pančevu nedaleko od Beograda nakon njegove smrti od zapaljenja pluća 9. novembra 1930. godine podignut je skroman spomenik generalu iščezle ruske carske vojske Konstantinu Smirnovu.

Da se iza običnog grobljanskog spomenika nalazi ličnost koja je imala odlučujuću ulogu u ključnim događajima svetske istorije na početku XX veka, svedoči tek natpis na obelisku da je pokojnik bio komandant tvrđave Port Artur.

Danas grad Daljen na poluostrvu Ljaoning u Kini, Port Artur je stotinu godina bio najvažnija luka Carske Rusije na Dalekom istoku, sedište ruske Pacifičke flote, i uporište ruskog imperijalnog uticaja u Mandžuriji (danas oblast koja je takođe deo Kine).

Zbog svoje enormne važnosti bio je prozvan “Gibraltar Dalekog istoka”.

Usled kolonijalnih aspiracija i složene geopolitičke igre velikih sila, ruska Mandžurija i posebno luka Port Artur postaće meta napada carskog Japana 1904. godine. Nakon početka tog rata, Rusiji će se pridružiti i Kraljevina Crna Gora i Kraljevina Srbija čiji će se kontigenti obresti na Dalekom istoku kao simbolična pomoć “braći”.

Ipak, rezultat rata će biti katastrofalan za Rusiju: ne samo da je izgubila celokupnu mornaricu u zloglasnoj pomorskoj bici kod Cušime već je posle višemesečnih strašnih borbi pao i Port Artur čime je Rusija potpuno izgubila poziciju na Dalekom istoku, a Japan izuzetno ojačao uz značajnu podršku Velike Britanije koja se aktivno suprotstavljala ruskim interesima gde god ih je bilo.

Taj kratki ali žestoki rat koji je odneo više od 60.000 života na obe strane predstavljao je “Nulti svetski rat“, odnosno, pravu i punu uvertiru u Prvi svetski rat.

Posledice gubitka najvažnije luke i opšteg poraza od Japana odraziće se u ogromnoj meri na Carsku Rusiju: zbog ogorčenja porazom počeće talas revolucija koji će na kraju dovesti do uspona boljševizma 1917. i ubistva cara sa porodicom.

General Smirnov je posle katastrofe bio suđen u Moskvi ali je oslobođen krivice jer je ustanovljeno da je njegov prethodnik bio apsolutno kriv za poraz, a da se Smirnov herojski i odlučno borio do kraja.

Ovaj najznačajniji učesnik u danas skoro pa zaboravljenom rusko-japanskom ratu, posle revolucije i sloma carske vojske utočište je našao kod nekadašnjih vernih saveznika iz bitke koja ga je odvela pravo u svetsku istoriju, ali i procentualno najvećih stradalnika svetskog rata čijem izbijanju je dao pun doprinos – Srba. Došao je kao emigrant u Pančevo 1923. godine i tu ostao do smrti.

Oronuli spomenik i zapušteni grob znamenitog ruskog generala stoje tako i danas, otkrivajući svoju veliku istorijsku tajnu samo retkim prolaznicima kojima pogled padne na staro počivalište nekadašnjeg heroja izgubljenog rata i dve uklesane reči – Port Artur.