Kad je Beograd otkrio turizam

Deluje neverovatno ali u Beograd prvi turisti počinju sa dolaze već na prelazu između 19. i 20. veka. Bili su to avanturisti raznih fela koji su otkrivali delove Evrope prethodno vekovima pod okupacijom Osmanlijskog carstva, najviše Britanci, Francuzi i Nemci.

Ali, tek posle Prvog svetskog rata, tamo negde od 1922. godine, od kada datira i jedan holandski film, nedavno otkriven, na kome se jasno uočava da je snimljen sa namerom da približi tadašnjim Evropljanima jednu egzotičnu sredinu, Beograd postaje tačka na turističkoj mapi Evrope.

Tome naročito doprinosi izgradnja novih pruga, uvođenje autobusa kroz grad, povećanje broja automobila i naročito – otvaranje beogradskog aerodroma i sajma, gotovo tik jednog pored drugog na zemunskom polju na levoj obali Save.

Njegovim ulicama zajedno sa Beograđanima počinju da se prepliću i turisti sa raznim mapama, brošurama i preporukama za dobar provod. Hoteli samo niču, a turistički vodiči govore o istoriji i kulturi našeg grada.

Sajam je doneo pravi proboj turista – čak 250.000 posetilaca posetilo je Prvi Beogradski sajam otvoren 11. septembra 1937. na kome su se našli izlagači iz 17 zemalja sveta. Roba iz čitave Evrope, pa i šire, našla se na štandovima skoro 900 izlagača.

Tolike goste nije bilo moguće smestiti samo u hotelima, pa su bili angažovani i studentski i učenički domovi, kao i privatan smeštaj.

Što se tiče samog grada, Beograd je nudio ono što i većina evropskih metropola – interesantne spomenke, tvrđavu, parkove, dobru hranu i specifičan balkanski duh. Naravno, tu je bila i kultura – popularan su bili Paviljon Cvijeta Zuzorić i Muzej kneza Pavla.

Turisti bi se okupljali na Pozorišnom trgu i divili se spomeniku knezu Mihailu, a na Čukur-česmi sažalili bi se na poginulog dečaka.

Monumentalni spomenici Pobedniku i Zahvalnosti Francuskoj takođe su očaravali “predratne” turiste.

A posebno je bio atraktivan novootvoreni Zoološki vrt na Kalemegdanu čiju izgradnju je pokrenuo gradonačelnik Vlada Ilić.

Mogućnost da vide i čak dodirnu životinje o kojima su do tad mnogi imali prilike samo da ponešto čuju, poput slona, žirafe ili krokodila, za ogroman broj turista bila je neodoljiv magnet.

U to vreme veoma su bili popularni izleti oko Beograda. Zahvaljujući prugama, lukama i autobusima, koji su polazili sa raznih mesta u gradu, kraći put bio je potreban do nekog od dragocenih izletišta oko Beograda. Postojali su tzv. “šetni” vozovi i brodovi, nedeljom i praznicima.

Štampali su se džepni redovi vožnje koji su objedinjavali rečni, autobuski i železnički, pa i avio saobraćaj. Kompanija za avionski prevoz Aeroput je na vrhuncu svog razvoja imala 15 letelica i 13 linija, sve do Praga i Milana!

Putovalo se, dakle, i bežalo iz grada, još dok je i sam centar bio miran za današnje pojmove…

Avala, dragulj Beograda, bila je veoma popularna, kao i udaljeni krajevi poput Pančeva i Zemuna. Mnogo lakše stizalo se do Topčidera i Dedinja.

Išlo se čak i do Đerdapa i Palića, a srpska “Toskana” – Šumadija i potez od Mladenovca do Aranđelovca takođe je bio nezaobilazan deo ponude ne samo za Beograđane, već i strane turiste.

I Beograđani su voleli da putuju – išlo se na more čak do Opatije. Banje su bile, takođe, veoma popularne, a naročito Koviljačka i Vrnjačka. Tridesetih godina u Beogradu su osnovani Društvo prijatelja Budve i Društvo prijatelja Vrnjačke Banje.

Pred Drugi svetski rat o turizmu u Beogradu moglo je da se govori kao o pravoj industriji – grad je raspisao konkurs za propagandni plakat, spremala se monografija na srpskom, engleskom, francuskom i nemačkom jeziku, u bioskopima su se mogli videti i promo filmovi o turističkoj ponudi prestonice.

Fotografija je imala važnu ulogu, pa je tako izrađena i jedna fotomonografija “Album Beograda”.

Gosti Beograda plaćali su boravišnu taksu još od 1924. godine, a svi hoteli morali su da prijave svoje goste.