Telefon kao adut Jugoslavije u međunarodnoj politici

U vreme SFRJ telefonske govornice nisu bile samo sredstvo komunikacije već i predmet državnog ponosa i – izuetno isplativ izvozni artikl.

Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka, a u kontekstu brzog razvoja telekomunikacione mreže, jugoslovenske govornice standardizovane su za upotrebu u svim vremenskim uslovima. Bile su otporne, jednostavne za montažu i održavanje, pa su kao takve postale atraktivne i za prodaju u inostranstvu.

Kroz sporazume u okviru Pokreta nesvrstanih, Jugoslavija ih je isporučivala u Egipat, Siriju, Irak, Libiju i druge zemlje, najčešće kao deo šire tehničke saradnje.

U tim aranžmanima, pored samih govornica, izvoženi su i telefonski aparati (najčešće iz EI Niš), kablovi, pa čak i kompletni sistemi za male poštansko-telekomunikacione objekte.

Jugoslovenski stručnjaci su neretko boravili u inostranstvu radi montaže i obuke lokalnog kadra. Ovi poslovi često su bili deo bilateralnih dogovora u sklopu robne razmene i infrastrukturnih kredita.

U samoj Jugoslaviji, govornice su planski postavljane i obeležavane su oznakama “PTT”, kao opštim izrazom za poštansko-telegrafsko-telefonske službe, ili “Jugoptt” (nije bilo formalno jedno preduzeće sa tim imenom, već je taj naziv kolokvijalno korišćen za savezni sistem poštansko-telekomunikacionih službi SFRJ). U brojnim seoskim sredinama bile su jedini oblik direktne komunikacije sa svetom.

Zanimljivo je da su neke od tih govornica, posebno modeli iz kasnih 1970-ih, zadržane u inostranstvu i godinama nakon raspada SFRJ, a pojedini primerci i danas fizički postoje – kao relikti jedne specifične ekonomske, tehničke i političke epohe.

Jugoslovenska govornica tako je bila više od komunikacionog sredstva.

Bila je simbol dostupnosti tehnologije, organizacije sistema, ali i most ka zemljama Trećeg sveta, u vreme kada je Jugoslavija samostalno razvijala svoju poziciju između Istočnog i Zapadnog bloka.