Spona Doma Vojske Srbije i Simine ulice, iz koje možete ići udesno prema Skadarliji, je ulica Emilijana Josimovića.
I dalje se, nezasluženo, retko zna o kojoj istorijskoj ličnosti se tu radi, a sama ulica se pređe za pedesetak koraka.
A bio je profesor Beogradskog Liceja (prve više škole u Srbiji koja je kasnije prerasla u Veliku školu), profesor Artijerijske škole, pisac udžbenika i, što je najznačanije, prvi obrazovani urbanista Beograda koji je osmislio uže gradsko jezgro.
Ostao je poznat i njegov životni moto: “Teži uvek neumorno proširenju svojih znanja i time ćeš, pored sopstvenog zadovoljstva i velikog duševnog uživanja, steći još i uzvišenog osećanje – da si postao koristan”?
Emilijan Josimović je rođen 1823. godine u Staroj Moldavi u Rumuniji u srpskoj porodici graničarskog poručnika, ađutanta brigade.
Njegovi preci su najverovatnije prebegli u Rumuniju za vreme Kočine bune. Pošto se zna da se za školovanje Emilijana i njegovog mlađeg brata Arse pobrinuo njihov stariji brat Jova uz pomoć Kapetan-Miše, pretpostavlja se da mu je otac umro mlad. Tada se porodica već bila vratila u Srbiju i živela je u blizini Mladenovca.
Emilijanovo rodno mesto se nalazi uz Dunav, u rumunskom delu Đerdapa. Iako su tada školski ciklusi trajali kraće, bilo je veliko postignuće što je Emilijan do dvadeset i druge godine završio osnovnu i srednju matematičku školu u Karansebeštu, filozofiju i “indžinerske” nauke na Univerzitetiu i Politehnici u Beču i zidarski zanat.
Uz to, bio je i “dijurista” (radio je za dnevnicu) na građenju kanala na Begeju i kao inženjer na izgradnji prve železničke pruge u Mađarskoj.
U toj sudbinskoj dvadeset i drugoj godini postaje honorarni profesor matematike na Liceju i uspešno ostvaruje svoju nameru da arhitekturu uvrsti u spisak predmeta.
U Artiljerijskoj školi je takođe prvo radio honorarno a nakon četiri godine kao redovni profesor, gde je predavao matematiku, mehaniku i geodeziju.
Posle tog iskustva primljen je u Veliku školu kao redovni profesor i šef Matematičkog odeljenja, a kasnije i rektor. Njegovi udžbenici iz trigonometrije, matematike, geometrije, nacrtne geometrije i perspektive su među prvim visokoškolskim u Srbiji.
Emilijan je procenio da su u tadašnjem Beogradu ulice krivudave i nejednakih dužina, da je postojala samo jedna pijaca i da nema parkova, zelenila, pijaće vode, odvodnih kanala i kaldrme. Isticao je, u dobroj nameri, i ostale mane – nedostatak osvetljenja, ukazivao na “izmetne kanale”, i nepostojanje “valjanih otoka vode sa ulica“.
Krenuo je da istražuje i geodetski snima ulice ali je nailazio na probleme jer su ga mnoge važne ličnosti ometale smatrajući da će njihovi interesi biti ugroženi. Takođe, nailazio je na ignorisanje kod državnih i opštinskih vlasti.
Ipak, upornošću se izborio za realizaciju svog plana prvog urbanističkog uređenja Beograda, koji je rađen po uzoru na evropske gradove, mada plan nikada nije u potpunosti ostvaren.
Da bi pomogao projektu, o svom trošku je objavio knjigu “Objašnjenje predloga za regulisanje onog dela varoši Beograda što leži u Šancu” koja je ujedno i prva stručna knjiga iz oblasti urbanizma u Srbiji.
U njoj je Emilijan trasirao sledeće ulice: Knez Mihailovu, Cara Dušana, Kralja Petra, ali i današnji Studentski park (nekada Veliku pijacu), kao i Kalemegdan.
Sadašnji centralni delovi Beograda su nekada bili linija šanca, spoljnog utvrđenja beogradske tvrđave.
Šanac se sastojao od rova sa spoljašnje strane i drvenih palisada sa unutrašnje strane bedema koje su Srbi koristili za ogrev, stvorivši u bedemu tupe. Rov je bio skoro zatrpan đubretom i zemljom. Čistili su ga samo Turci.
U svom planu Emilijan je istakao i važnost izgradnje keja sa stovarištem na Savi i bazenskog pristaništa na Dunavu. Ucrtao je ulice širine 9, 12 i 15 metara, što je jedva izdejstvovao, jer je hteo da budu bar 15, 12 i 10 ali nije imao ovlašćenje na “sečenje privatnih zemljišta”.
Međutim, i pored svega što je uradio, posebno za Beograd, njegovo ime je palo u zaborav. Otkrio ga je Branko Maksimović, cenjeni istoričar urbanizma, doktor arhitekture i profesor Arhitektonskog fakulteta.
On je 1967. godine objavio publikaciju „Emilijan Josimović – prvi srpski urbanist“ koju je izdao Instituta za arhitekturu i urbanizam Srbije, na stogodišnjicu od donošenja prvog plana za Beograd.
Inače, sam profesor dr Branko Maksimović je bio borac za afirmaciju teorije urbanističkog planiranja, i bio je prvi arhitekta u Jugoslaviji sa stečenim naučnim zvanjem doktora tehničkih nauka. Zvanje je dobio odbranivši disertaciju pod nazivom „Urbanizam u Srbiji“.
Te 1967. godine Emilijan Josimović je dobio i svoju ulicu, koja je, inače, nastala 1872. godine. Tada se zvala Zmajeva. Posle joj je promenjen naziv u Zmaj Jovina, pa Brestovačka.
Prošlo je još tačno dvadeset godina, a ime Emilijana Josimovića i godina donošenja prvog urbanističkog plana za Beograd su bili upisani na spomen-obeležju na početku Knez Mihailove, ispred restorana “Ruski car”. Tada je i sama Knez Mihailova pretvorena u pešačku zonu, prema davnoj viziji zaboravljenog genija.
Autorka: Ana Atanasković, spisateljica
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
