Park iz doba pionira

Neobično je da se jedan od najznačajnijih beogradskih parkova od samog početka do danas zove imenom koje asocira na davno završenu epohu komunizma – Pionirski.

Ipak, treba imati u vidu da je to zaista javni park koji je oformljen tek nakon Drugog svetskog rata. Novo vreme potpuno je promenilo koncept razvoja ovog dela grada – Stari i Novi dvor postaju sedišta državnih i gradskih organa, a tada pada i jedna velika kamena ograda, slična onoj koja se mogla videti i sa druge strane ulice, oko Skupštine Srbije.

Iza ograde je bila prelepa dvorska bašta. Danas je to park.

Svi simboli monarhizma morali su da nestanu ili dobiju drugu funkciju. Do juče zatvoren za javnost, ovaj prostor je lišen dinastičke “ekskluzivnosti”, i postao je deo novog sistema. “oslobođen” je ograde i predat na upotrebu narodu.

Velelepni dvorovi ostali su na ponos Beogradu, ali ambijent koji ih je okruživao postao je potpuno drugačiji.

U parku je izgrađena jedna velika česma i posvećena je pionirima. Vera u mladost države koja je tek stvorena bila je snažna… U to vreme pioniri su dobili i svoju železnicu, očekivalo se da će oni, oslobođeni ratne patnje zaista biti temelj društva.

I tako je do danas ovaj park ostao poznat kao – Pionirski.

Po svojoj lokaciji park se zaista nalazi na najvažnijem mestu u gradu – na raskrsnici Ulice kneza Miloša i drevnog puta poznatog danas kao Bulevar kralja Aleksandra.

Park predstavlja izuzetnu vrednost i u botaničkom pogledu – raznovrsne biljne vrste još iz vremena kada je bio dvorska bašta, uključujući i dva veka stari hrast čine ovaj zeleni prostor jedinstvenim i naročitim. Prema pojedinim izvorima, upravo je ispod tog drveta izvršeno streljanje braće zlosrećne kraljice Srbije Drage Mašin, u toku prevrata 1903. godine.

Iz Pionirskog parka pogled se završava na nekim od najvažnijih zdanja: Skupštini Srbije, Glavnoj pošti, Domu sindikata i, konačno, dva ranije spomenuta dvora, Stari i Novi. Danas je u njima smeštena Skupština grada Beograda i Predsedništvo Srbije.

Današnja perspektiva ovog prostora dodatno je izmenjena kada je 1953. godine srušena masivna zgrada nekadašnjeg “maršalata” koja je arhitektonski i vizuelno dosta zatvarala ovaj prostor. Sadašnji prolaznici teško da bi mogli da poveruju da bi se nekada našli pred velikim zdanjem i da bi jedva videli Skupštinu, naprimer.

Park je bio mesto na kome je 1941. godine bio sahranjen zloglasni agent Kominterne Mustafa Golubić, nakon što je ubijen od strane nacističkog Gestapoa. Još tokom borbi za oslobođenje Beograda, 19. oktobra 1944. godine, posebna grupa sovjetske Crvene armije iskopala je njegive ostatke i prebacila ih u Moskvu, navodno, na zahtev samog Staljina.

A kako pokazuju stare fotografije, na ovom mestu su tokom te iste bitke bili pokopani i poginuli borci partizanske vojske. Njihovi ostaci su iz beogradskog tla iskopani tek 1996. godine, kada su slučajno otkriveni prilikom radova za vodovodne instalacije kroz park.

Ovi dvorovi svojevremeno su bili “ukrašeni” i petokrakama. Ona sa Starog dvora je pala februara 1997. kada ju je lično u ruke uzeo tadašnji gradonačelnik Zoran Đinđić, a druga nešto kasnije.

Zanimljivo je da nije Pionirski park jedini nastao tako što je deo dvorskog kompleksa pretvoren u javni prostor. Još pre rata nastao je park Manjež i to uklanjanjem konjušnica koje su korišćene za potrebe dvora.

Pionirski park bio je inspiracija i mesto koje je rado posećivao srpski nobelovac Ivo Andrić koji je živeo na njegovom obodu. Tako je nedaleko od zelenila, u čast velikom piscu, podignut plato sa njegovim imenom (Andrićev venac).

Ono što je za ovaj park naročito važno, jeste objekat pored kojeg mnogi prolaze, a ni sami nisu sigurni šta predstavlja. U pitanju je naizgled gomila kamenja, ali to kamenje seća nas na teške dane… Iako je bila predmet mnogih nagađanja i kontroverzi, ipak je zavladalo tumačenje da je u pitanju osmatračnica srpske vojne komande sa Kajmakčalana.

Kada se rat završio, ona je prevezena u Beograd. Svoj oblik kakav je imala na bojištu, dobila je 1928. godine. U čast velike pobede, koja je simbolično označila vaskrsavanje srpske vojske nakon albanske golgote, donet je ovaj simbol nade i junaštva naroda koji se borio za domovinu i opstanak.

Od skulptura i fontana poznata je Devojka sa krčagom, a tu je i spomenik Nadeždi Petrović.