Beograd je uvek bio nekako daleko od Dunava – ogromna industrijska i pristanišna zona odvajala je stambeno tkivo od obale reke, a kada se samo prisetimo šta je sve bilo u ovom kraju, ne čudi što su ga ljudi, na neki način, izbegavali u širokom luku – od mesta gde su ubijani i sahranjivani osuđenici, preko kafilerije i klanice, do najosetljivije zone u ratnim trenucima.
Ali, jedan kraj iznad Dunava uređen je kako to dolikuje i danas je reč o jednom od urbanistički najbolje rešenih delova grada – Bogoslovija.
Zapravo, “Bogoslovija”, tačnije brdo Batalaka, kako se ovaj kraj nazivao u prvoj polovini 20. veka, zamišljen je kao moderno i prijemčivo predgrađe Beograda, koje će sa centrom biti brzo povezano tramvajem, a preko kojeg bi se najlakše pristupilo Pančevačkom, odnosno Mostu kralja Petra II.
Brdo “Bata Laka” koje je u međuvremenu u beogradskom govoru postalo “Batalaka” bilo je staro imanje Lazara Arsenijevića “Bata Lake”, jednog od prvih srpskih istoričara, učesnika borbe za oslobođenje Srbije od turske okupacije, kasnijeg ministra pravosuđa i jednog od prvih velikih srpskih intelektualaca.
“Bata Laka” je veliko parče zemlje daleko od grada kupio oko 1850. godine, i po njemu je ubrzo ovaj kraj prozvan “Brdo Batalaka”. Gotovo isto kao što je, naprimer, Banovo brdo dobilo ime po posedu Matije Bana. Ipak, Banovo brdo i danas postoji kao važan gradski toponim dok se za Brdo Batalaka uopšte više ne zna…
Grad, odnosno, tadašnja Opština Beogradska, je bez mnogo peripetija 1933. godine došao u posed Batalake, uradio valjani urbanistički projekat i tako smo dobili kvart koji se danas potpuno uklapa u mrežu saobraćajnica na razmeđu puteva za najveća beogradska obodna naselja: Borču, Karaburmu, Mirijevo.
Projekat je bio i te kako moderan za ono vreme, ali zub vremena i proteklih decenija učinio je da Batalaka kasnije postane pomalo siva, ali uvek živa raskrsnica koja povezuje sever i istok Beograda.
Međutim, projekat i vizija tadašnjih gradskih urbanista s početka tridesetih godina 20. veka nisu u potpunosti ostvareni za ovaj prostor – na primer, osim Bogoslovije, tačnije doma za studente Teološkog fakulteta, tu je bila planirana i crkva, kao i Radnički i Šegrtski dom.
Ali, tu je negde bila planirana i garaža gradskog prevoza, na mestu između Karabume i Novog groblja, gde su još uvek stajali ostaci nekakvih konjušnica, radionica, garaža… Tu je smešten i pogon “Gradske čistoće”.
Pre nego što je ovaj kvart isparcelisan na papiru, ovde je carovala priroda, prizor je bio seoski. Brdo je bilo poznato kao veliko imanje Bata Laka, a na periferiji Beograda odvajkada su bili vinogradi, letnjikovci i bašte.
Ali, bilo je tu i onih koji su na Batalaki našli dom. Zahvaljujući njima i njihovim pričama koje su zabeležile predratne novine, ostalo je sećanje na jedan važan vojni objekat Francuza.
U stvari, kao što to u Beogradu obično biva, neka tajna se otkrije čim se malo prokopa zemlja. Tako su, u okviru uređenja novog predgrađa, radnici počeli da prosecaju zemlju za trasiranje novih ulica. I – naišli su na beton.
Tu je ostala jedna velika betonska ploča i tri manja artiljerijska zaklona kao deo nekadašnje francuske marinske baterije, a operacijama je rukovodio komandant Tiko.
A onda su stari Beograđani počeli da “kopaju” po svom sećanju i došli do bolnih ratnih priča.
U jesen 1914. sa tog brda branio se Beograd. Pucalo se preko, na Austrougarsku, kao odgovor na neprijateljsku vatru s druge strane Dunava. U danima najveće zebnje, topovski udari sa ovog brda bili su meštanima jedina nada i uteha.
Najreprezentativniji objekat u ovom kraju jeste upravo Bogoslovija.
Crkva je, po projektu Aleksandra Deroka, u novom kvartu izgradila dvospratni dom za svoje siromašne studente. Jer, u Domu Kralj Aleksandar I nije bilo mesta za sve, a stanovanje u privatnom studentskom smeštaju nije bilo nimalo prijatno u predratnom Beogradu. Stenice, nervozne gazdarice, vlaga, užasni higijenski uslovi, ali i zov nemorala – to nije bilo ono što je crkva želela za svoje buduće sveštenstvo.
Podignut je reprezentativni dom i ostao nekako usamljena palata u celom ovom kraju.
Zanimljivo je da je ovde bio prvi projektovani beogradski kružni tok, premda za formalno regulisanje saobraćaja “u krug” tada još uvek nije bilo potrebe – ali je mudro bio predviđen još 1935. godine. Poznato je da su to po prvi put na Slaviji učinili okupatori u Drugom svetskom ratu.
Danas se ovde sastaje pet pravaca, a bilo je planirano da se u jednoj tački sastane 6 pravaca.
Poznato je da se na Omladinskom stadionu okreću tramvaji, ali predratni plan predviđao je i njihovo spuštanje do današnjeg Bulevara despota Stefana.
Posle Drugog svetskog rata, 1957. godine, gradi se čuveni Omladinski stadion, a u periodu socijalističke Jugoslavije ovaj kraj dobija i neobičan soliter koji je postao još jedan simbol “Bogoslovije”.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
