Kad bi imao još i more, Beograd bi zasigurno bio grad u kome bi mogla da se izučava gotovo sva osnovna geografija!
Zapravo, i to se može zamisliti – u srcu grada nalazi se veliki Terazijski greben, stenovito zemljište koje je u davna vremena predstavljalo obalu u koju su udarali talasi Panonskog mora.
Iako iščezlo pre teško zamislivih 600.000 godina, mnogo toga iz vremena kada je veliko more prekrivalo ravnicu Panoniju može još da se istraži u Beogradu, naročito na zemunskom lesnom profilu koji u svojim tananim slojevima čuva biološke i geološke ostatke davnih epoha.
Slične morske tragove moguće je videti i na zidovima nekadašnjeg kamenoloma u Topčideru, kasnije poznatog kao “Letnja pozornica“.
Danas, kada je jedino “more” Ada ciganlija, možemo da govorimo ipak, o gradskom najvećem jezeru – Savskom.
Malo se danas zna da to jezero nije prirodno, već da je nastalo idejama urbanista i tadašnjeg gradonačelnika Branka Pešića, pregrađivanjem čukaričkog rukavca Save sredinom šezdesetih godina 20. veka.
A mnogo još jezera ima Beograd, potrebno je samo da zađemo malo u predgrađe – prelepa Trešnja, Bela Reka, Pariguz kod Resnika, Očaga kod Lazarevca, Duboki potok u Barajevu, Rakina bara u Sremčici koja je čak nastala prirodnim putem… Ima još bara, poput poprilično velikog Velikog blata u Krnjači.
Beograd ima i dve planine – Avalu i Kosmaj.
Prva je, takoreći, pitomo uzvišenje koje je jedva prošlo prag visine za planinu, ali je prava oaza mira, pošumljena zona i nezaobilazni deo svake panorame Beograda. Vulkanskog porekla, u svojoj utrobi čuva brojne žile retkih metala prispelih iz drevne erupcije, za kojima su kopajući rudnike, ljudi tragali još u antičkim vremenima ali i pre njih.
Kosmaj je, sa 628 metara nadmorske visine, ubedljivo najviša tačka Beograda i planina koja obuhvata poprilično prostranstvo.
Između Avale i Kosmaja, Save i Dunava, nalaze se brojne šume, proplanci, reke i potoci, pa čak i jedan vodopad kod Sopota. Imamo i izvore mineralne vode kod Lazrevca, stare rudnike, stene i pećine.
Ali sve to, najzanimljivije je, moguće je naći i u srcu grada!
Pećina pod Tašmajdanom i ogromna stena nad stadionom Taš, fenomen je koji je za Beograd gotovo jedinstven.
Prirodni izvor vode u srcu grada, na Kalemegdanu, koji nazivamo Izvor Svete Petke, takođe je jedinstvena stvar. Deo je veće mreže podzemnih voda na kojima i doslovce leži Beograd. Od jezera na Terazijama, onog na Zelenom vencu ili dorćolskih izvora podzemne tople vode…
Potoci koji teku ispod grada su i čuveni Mokroluški ili Vračarski, koji su odavno sprovedeni u cevi ispod autoputa, odnosno, Nemanjine ulice, a pored dve velike reke – Save i Dunava, imamo i jednu manju, Topčidersku, kao i baš malu Bolečicu. I Tamiš je, takođe, beogradska reka, kao i Kolubara.
Mokroluški potok na staroj mapi – danas teče velikim cevima ispod autoputa do ulivanja u Savu nedaleko od mosta “Gazela”
Kada govorimo o ostrvima, brojna su ostrva i ade na Savi i Dunavu, a najpoznatije je Veliko Ratno Ostrvo. To je ostatak nekadašnjeg divljeg šireg područa grada, koji je ostao rezervisan za prirodne stanare – divlje životinje i ptice.
Ostrva u Beogradu čine ukupno 541 hektar zemljišta!
Najviša tačka u urbanom jezgru grada je opservatorija Zvezdara, sa 248,6 metara nadmorske vidisne‚ a najniža je na obali Dunava, kod Sportskog centra “25. maj”. Terazije i Slavija nalaze se na 117 metara nadmorske visine.
Kada je u pitanju teritorija grada, najveći udeo u 323.496 hektara ima opština Palilula, sa 45.059 hektara. Najmanji je Vračar, sa svega 287 hektara.
Treba napomenuti da Beograd obuhvata i brojne geografske regije Srbije. Graniči se sa više okruga: Sremskim, Srednje-banatskim, Južno-banatskim, Podunavskim, Šumadijskim, Kolubarskim, pa čak i Mačvanskim.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
