Iščezla stvar – gradski bioskopi

IZ današnjeg ugla, kada se filmovi gledaju uglavnom u kućnim uslovima ili na festivalima poput legendarnog FEST-a, neobično deluje podatak da je početkom šezdesetih godina bilo čak 11 bioskopa u centru Beograda, dok je na celoj teritoriji, tada bezmalo milionskog grada, radilo još nekoliko desetina dvorana.

Ali, kako svedoče stara novinska izdanja, za tadašnje potrebe ljubitelja sedme umetnosti ni to nije bilo dovoljno.

Tokom epohe šezdesetih, kada film uz televiziju postaje nova masovna zabava Beograđana, svoja vrata su svake večeri otvarali u strogom centru, ne računajući bašte i dvorane zatvorenog tipa, sledeći bioskopi: Beograd, Jadran, Kozara, Kosmaj, 20.oktobar 1, 20. oktobar 2, Balkan, Dom sindikata, Zvezda, Kolarčev narodni univerzitet i Kinoteka, a očekivalo se i otvaranje Odeona.

A samo na Trgu Dimitrija Tucovića, bila su još tri – Slavija, Union i Radnički univerzitet. Ostali su, po mišljenju Beograđana, bili raspoređeni po najudaljenijim delovima grada i to na Čukarici, Karaburmi, Lekinom brdu, Zemunu i Novom Beogradu.

Ipak, bioskopskom mrežom ostao je “nepokriven” veliki deo jugoslovenske prestonice od centra do periferije. Nekoliko dvorana koje su tu, činilo se zalutale, nisu mogle da zadovolje potrebe onih koji ne žive u centru, a ni na periferiji.

Leti je situacija bila malo bolja, pošto su se otvarale letnje bisokopske bašte. Tako je letnja sezona gledanja filmova bila samo trenutna pomoć, kako su smatrali ljubitelji velikog platna, ali ne i dovoljna.

Kao primer nesrećnog rasporeda bioskopa navodio se često Bulevar revolucije(Bulevar kralja Aleksandra), kao najduža i najmnogoljudnija ulica u centru glavnog grada u kojoj nije bilo nijedne dvorane. U neposrednoj njegovoj blizini radilo ih je, međutim, nekoliko: Union, Tašmajdan, bašta Beograda, Zvezdara i Dom sindikata, ali oni su pokrivali druga područja. Mnogi su tvrdili da čak i da su svi na samom Bulevaru, ne bi bili dovoljni za sve one koji bi želeli da se prepuste čarima velikog platna.

Na potezu od Trga Dimitrija Tucovića do Kruševačke mogla su da se nabroje, kako su pisale ondašnje novine, samo dva bioskopa – Avala i Lekino brdo.

Od “Londona” prema Čukarici, na potezu dugom sedam kilometara, radila su takođe samo dva – Senjak i Čukarica. Od Trga Dimitrija Tucovića prema Voždovcu postojali su Stadion i Voždovac, a ka Dušanovcu samo Šumadija.

Današnjim žiteljima Beograda ovaj raspored verovatno ne bi značio ništa, pošto većina kada želi da odgleda dobar film i odluči se da to uradi u bioskopu, to uglavnom podrazumeva sedanje u auto i odlazak u neki od tržnih centara gde u luksuznim “sinepleksima” gledanje filmova uz sokove, kokice i hranu ima potpuno drugačiju dimenziju od nekadašnjeg tiskanja u krcatoj sali, na drvenim stolicama, gde se čak i pušilo…

Tih šezdesetih godina, ljubitelji filmova očekivali su i tražili od gradskih vlasti mnogo više – otvaranje novih dvorana.

Tako je 1960. godine budžetom Grada odobreno je 276 miliona dinara za izgradnju novih, adaptaciju i rekonstrukciju starih bioskopa.

Novo ruho dobili su tada Kozara i Jadran, a planirana je izgradnja bioskopa na Trgu Dimitrija Tucovića sa 900 mesta, Čukarici sa 700 sedišta, dok je na Dušanovcu nova sala imala kapacitet od 500 mesta. U novoj zgradi na uglu Ulica Miloša Velikog i Narodnog fronta otvorena je dvorana sa 900 sedišta – bio je to kasnije megapopularni Odeon – a u Domu štampe sa 350.

Prihvaćen je bio i predlog “Beograd filma” da se na periferiji i u prigradskim naseljima izgrade tzv. montažni bioskopi sa po 500 mesta, a njihova izgradnja je trajala po svega tri meseca.

Od tada se mnogo toga promenilo, a najviše sama tehnologija prikazivanja filmova gde je internet preuzeo glavnu reč pa ljubiteljima filmova danas mnogo bliže zvuče reč kao “platforma”, “torent” ili čak “jutjub” i “netfliks”, nego “Kozara”, “Odeon” ili “Partizan”.

Uništenju beogradskog bioskopskog nasleđa najviše je doprinela privatizacija izvršena u toku jedne od vlada u prethodnom sistemu vlasti kada su nekim nerazumnim odlukama ti bioskopi prodati da bi ubrzo postali zaboravljene i zapuštene ruine, a akteri te privatizacije čak završili u zatvoru. Ali, to je jedna gorka i teška priča iz skorije prošlosti – uvek ima boljih tema za priču i sećanje, pa tako i uspomene na beogradske bioskope u vreme njihove slave.