NAJNOVIJE
Top

Uveliko se Beograd već kiti svečanom rasvetom da zablista u punom sjaju u susret novoj godini.

Nova 1974. godina u Knez Mihailovoj

Ali, da li znate da je grad po prvi put u svojoj istoriji bio svečano osvetljen takođe baš u novogodišnjoj noći – kad se dočekivala 1857 godina!

I to ne bi da nije bilo naređeno. A uz naredbu su najavljene i kazne. Tako to obično biva…

Tadašnji upravnik Beograda Nikola Hristić važio je za odlučnog i energičnog čoveka koji je zahtevao da se uredbe poštuju. Njegov sin Kosta je zabeležio u svojim “Zapisima” da je po Nikolinom dolasku na čelo prestonice opština u oktobru 1856. godine nabavila šest novih fenjera. “Srbske novine” su pisale da su do te godine u celom Beogradu bila svega dva opštinska fenjera, i to jedan na Opštinskoj kući, a drugi na Terazijama.

A kako se došlo do toga da se u to doba čim bi se smrklo moralo bazati po mrklom mraku? .

Vratimo se koju deceniju ranije. Elem, u pismu datiranom na 27. april 1830. upravnik beogradske policije Petar Lazarević izveštava kneza Miloša Obrenovića o uvođenju uličnog osvetljenja.

Veli da su mu se žalili trgovci da im lopovi malo-malo poharaju dućane, da traže patrole policijske, te da je on “načinio naredbu da se naruče 10 fenjera, pak na svakom ćošku, svaku noć, da gore“. Trošak za fenjere i sveće, piše on knjazu, naplaćivaće od dućandžija, “a jednog pandura svog i jednog kojeg će varoš plaćati će slati svaku noć u patrole da dućane od vatre čuvaju”.

Tako on sroči pismo o postavljanju prvih fenjera, a “Srbske novine” novembra 1846, dakle nešto više od deceniju i po nakon Lazarevićeve inicijatove, objaviše da je grad opet u mraku i da je “zaista nepristojno za građane beogradske da u glavnoj varoši Knjaževstva serbskog nema još ni jednog fenjera noću“.

Prvi beogradski vatrogasci na mestu današnjeg Etnografskog muzeja na Studentskom trgu

Ali tadašnji gradski oci vodili su se uglavnom opšteprihvaćenim narodnim shvatanjem da noću – “pošten spava”.

Ko bi se tome usprotivio smatralo se da drži stranu bekrijama i vucibatinama što tumaraju kaldrmom kada vreme nije.

Ukoliko se ide na neku zabavu ili bal mogao se poneti mali fenjer iz kuće i njime osvetliti put… Kao što se činilo u vreme Turaka koji nisu osvetljavali varoš. Tako se smatralo.

A sad ćemo se vratiti tamo negde na početak ove priče. Upravnik Hristić je naložio početkom decembra 1856. da sve gostionice i kafane moraju da postave ispred ulaza fenjere, inače će ih pozatvarati. Tako je za doček 1857. uz onih šest što smo spominjali postavljeno još 360 fenjera! I Beograd je zasijao kao nikada do tada.

Potom je Hristić 1860. naredio da se samo otmeni gosti mogu zadržavati u kafanama do 11 uveče i da se posle tog vremena niko na ulicama naći bez fenjera.

Svi ostali nemaju šta tražiti napolju posle devet naveče. Od ta doba čim bi se smračilo fenjerdžije su kretale s kantom gasa i malim merdevinama o ramenu i palili fenjere.

Sijalice su prvi put zasjale u Beogradu 23. septembra 1893. godine kad je stigla struja iz tek izgrađene termoelektrane na Dorćolu. Sa tim datumom fenjerdžije su počele lagano da zauvek gase fenjere.

Beograd će i za narednu novu godinu zasijati. Ali, nije na odmet eto prisetiti se kako je sve krenulo, pre vek i po.