Beogradske ulice su poslednjih godina postale mesto mnogih gradilišta: zidaju se moderna zdanja, veliki poslovni objekti, blokovi stambenih zgrada, porodične kuće, pa čak i čitav grad za sebe, sve popularniji “Beograd na vodi“.
U istoriji Beograda ostala su zapamćena, pre ovog sadašnjeg, samo još dva velika “talasa” masovne izgradnje: tridesetih i sedamdesetih godina 20. veka.
Bila su to vremena kada se Beograd dovoljno oporavio od rana iz prethodnih ratova, Prvog i Drugog, i kada su stvari konačno došle “na zelenu granu”.
I dok je sedamdesetih velike stambene blokove po Novom Beogradu i obodnim naseljima, Banjici, Mirijevu, Petlovom brdu ili Vidikovcu, naprimer, gradila država kao isključivi investitor, zbog prirode tadašnjeg društvenog sistema, u talasu iz tridesetih godina investitori su, baš kao i u današnje vreme, bili preduzimljivi pojedinci spremni da novac ulažu u stanovanje u prestonici.
Da bi dobili prestižne zgrade koje će što pre privući kupce ili iznajmljivače, angažovali su poznate arhitekte da im projektuju “investicije”: čest običaj tog vremena bio je da sam “gazda”, onaj koji podiže zgradu, u njoj i živi, pa nije bilo mnogo “ekonomisanja” sa materijalima i izgradnjom.
Naravno, i u to vreme je bilo raznovrsnih projekata, višeg ili nižeg kvaliteta izvedenih radova, ali je važilo pravilo da ono što košta mora da zaista i vredi.
Jer, konkurencija je bila prevelika, Beograd je imao obilje praznih površina, ulica punih prizemljuša i udžerica koje su mogle da se kupe za male pare, i pružao je dosta prostora za masovnu novogradnju.
U krugovima gradskih arhitekata se brzo formirao poseban stil, pod uticajem tadašnjih globalnih novotarija, koji je prozvan “beogradska moderna”.
Zgrade je odlikovala svedenost fasada, oblici koji su podsećali na mašine, brodove ili avione, i čitava pojava koja je odudarala od prethodnog “klasicizma” koji je dominirao na ono malo privatnih i javnih zdanja koja su preživela tešku sudbinu Beograda u Prvom svetskom ratu.
1939. godine bilo je organizovano takmičenje za najlepšu zgradu savremenog Beograda. U žiriju su bili najpoznatiji arhitekti tog doba, a pokrovitelj je bila Opština Grada Beograda koja je i odvojila sredstva za nagradu prvoplasiranom zdanju.
Kao deo priprema trebalo je fotografisati svaki od novih objekata, izgrađenih u prethodnim godinama, i to ne samo privatnih već i javnih zgrada, i napraviti izložbu tih snimaka na kojoj će njihova lepota doći do izražaja.
Nekim čudom, te fotografije su se pojavile posle sedamdeset godina na društvenim mrežama kao snažno podsećanje na ove lepotice i veličinu stila u kome su projektovane, a koji je postao deo beogradske istorije i celokupnog kulturnog nasleđa.
Sada ih predstavljamo čitaocima našeg portala u ovom tekstu: neke od njih su i dalje prepoznatljive, a neke i nisu posle decenija izloženosti vremenu i gradskoj prašini.
A, na sreću, neke su u međuvremenu obnovljene u akciji rekonstrukcije fasada koju je od 2018. godine finansirao Grad Beograd, pa lako mogu da se prepoznaju na ovim slikama jer deluju “kao nekad“.
A da li Vi možete da prepoznate o koji zgradama je reč?
I, da ste na čelu žirija iz 1939. godine – kojoj bi ste dali nagradu za najlepšu beogradsku zgradu?
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
