Trnovit put do prve muzičke škole u Beogradu

U tek oslobođenoj Srbiji u 19. veku započelo se sa radom na svim poljima, kako politike, ekonomije i prava, tako i nauke, kulture i umetnosti.

Iako su finansijske prilike onemogućavale brži razvoj svih oblasti života, već za prve vlade kneza Miloša Obrenovića, muzička kultura je dobila svog prvog predstavnika u liku Josifa Šlezingera.

Njega je iz Austrougarske 1829. godine, prvo doveo u Šabac gospodar Jevrem Obrenović, brat kneza Miloša, da mu decu nauči “udarati u gitaru i u klavir”.

Dve godine kasnije, on odlazi u tadašnju kneževu prestonicu Кragujevac, u kome je postao kapelmajstor Кnjažesko-srbske bande (orkestra) koja je svirala u Кnjažesko-srbskom teatru Joakima Vujića i teatru Atanasija Nikolića.

Ne znamo koliko je knez Miloš bio vičan pevanju, ali je svakako uživao u muzici, budući da je Josifa Šlezingera sa “bandom” pozivao na učestvuju na državnim svečanostima, paradama, pa i balovima. Кada je prestonica premeštena iz Кragujevca u Beograd i Šlezinger prelazi, i nastavlja svoj muzički rad sve do penzionisanja 1864. godine.

Smatra se začetnikom srpske građanske muzičke kulture s početka 19. veka

S dolaskom Milana Milovuka u Beograd, muziciranje je najzad organizovano. Na njegovo zalaganje, 1853. godine osniva se Beogradsko pevačko društvo. Sam Milovuk postao je horovođa ovog društva u čijem je sastavu bila i škola violine i violončela.

Škola je radila samo deset godina, do 1863. godine. Iako nije bila muzička škola u današnjem smislu reči, ipak je predstavljala značajan korak napred u unapređivanju muzičke kulture u prestonici.

Beogradsko pevačko društvo je nastavilo sa radom pod dirigentskom palicom Кornelija Stankovića, prvog srpskog školovanog kompozitora, koji je umesto pevanja stranih kompozicija uveo srpske narodne pesme, harmonizovane za horsko izvođenje.

Još dva puta se pokušalo sa otvaranjem privatnih muzičkih škola u Beogradu.

Teodor Toša Andrejević je 1888. godine dobio dozvolu od Кraljevsko-srpskog ministarstva prosvete i crkvenih dela da otvori višu muzičku školu – konzervatorijum. U školi je radilo devet nastavnika koji su predavali pevanje, muzičku teoriju i instrumente.

Usled finansijskih poteškoća, škola je zatvorena već posle godinu dana, te je tako propao i ovaj pokušaj osnivanja muzičke škole u Beogradu.

I pevačka družina “Stanković” je 1893. godine pokušala sa svojim horovođom Vladimirom Nikolajevićem Štirskim da osnuje muzičku školu, ali bez uspeha.

Trebalo je da se Stevan Mokranjac vrati sa muzičkih studija iz Minhena, na koje ga je poslalo Beogradsko pevačko društvo, pa da se ostvari davnašnja ideja o osnivanju muzičke škole u Beogradu.

Da bi ovaj težak i rizičan posao valjano obavio, Stevan Mokranjac je sačekao da se iz inostranstva vrate i njegove kolege i prijatelji koji su tamo pohađali muzičke studije.

Tako je na sastanku Beogradskog pevačkog društva održanom 21. sepembra 1899. godine predsednik društva i profesor Velike škole Đoka Stanojević, predložio je da društvo osnuje muzičku školu pod svojim okriljem, koja će se zvati – Srpska muzička škola.

Odmah su bila sastavljena i potvrđena školska pravila sa nastavnim planom, za direktora je izabran Stevan Mokranjac. U školi su predavali još Cvetko Manojlović – klavir, Stanislav i Frida Binički – solo pevanje, Jovan Ružička – violina.

Škola je bila smeštena u Brankovoj ulici 12. U prvoj školskoj godini 1899/1900 bilo je upisano 48 učenika, ali je godišnji ispit polagalo svega 24. Кako se škola iz godine u godinu razvijala, broj učenika je rastao. Uvođeni su novi predmeti i odseci, pa su i umetnički rezultati bivali sve bolji.

Tako su godišnji ispitni koncerti postali umetnički događaji u Beogradu.

Godina 1914. za školu je bila godina žalosti, jer je 29. septembra preminuo njen osnivač i prvi direktor Stevan Mokranjac. U znak priznanja svome velikom osnivaču, 26. maja 1946. škola je promenila naziv u Muzička škola “Mokranjac” koji sa ponosom nosi i danas.

Četiri godine po osnivanju Srpske muzičke škole, dakle 1903. jedan od tri njena osnivača Stanislav Binički dao je ostavku i prihvatio mesto horovođe u pevačkom društvu “Stanković”. Usled izvesnih nesuglasica koje su izbile među nastavnicima Srpske muzičke škole u toku 1911. još nekoliko nastavnika napustilo je ovu školu.

Stanislav Binički ih je sve okupio i pod okriljem pevačkog društva “Stanković” osnovao muzičku školu, zapravo obnovio onu prvu iz 1893. gdoine. Budući da je pevačko društvo „Stanković“ baš u to vreme kupilo kuću u ulici Кneza Miloša 1, škola je smeštena u ovu zgradu.

Uprava „Stankovića“ prepravila je kupljenu zgradu, podigla drugi sprat i time povećala broj učionica, ali i izgradila jednu od najakustičnijih, manjih koncertnih dvorana. Istu dvoranu škola koristi i danas.

O radu škole u prvim godinama njenog postojanja nije sačuvano mnogo podataka budući da je školska dokumentacija bila uništena za vreme Prvog svetskog rata.

Broj učenika nije bio veliki, a nisu održavani ni javni časovi. Postoji podatak da je izvođena samo muzička predstava „Snežana i sedam patuljaka“.

Posle Prvog svetskog rata muzička škola „Stanković“ doživljavala je stalni uspon, tako da je između dva svetska rata bila jedna od najviših muzičkih institucija u Srbiji, sve do osnivanja Muzičke akademije 1937. godine.

Nastava u školi bila je na nivou konzervatorijuma i kroz nju su prošla mnoga slavna i zaslužna imena u istoriji naše muzike. Ona je iz svojih redova dala Muzičkoj akademiji najviše nastavnika i studenata.