NAJNOVIJE
Top

Šezdesete godine Beograd su lansirale u period na koji mnogi misle kada kažu da su – jugonostalgični.

Ali, pre ovog procvata, zemlja je morala da se oporavi od rata. I to ne samo da zaceli rane nakon bombardovanja, arčenja i uništenja svega što je okupator mogao da iskoristi i odnese sa sobom, već i da pošto-poto u temelj svog razvoja ugradi industrijsku proizvodnju.

Kada su se jednom zavrteli pogoni, a dimnjaci proradili, jedini cilj bio je – napredak. Tako je i Beograd konačno postao prava metropola: takva da su ulice pune automobila, ali i novih zelenih autobusa. Linije su obuhvatale sve veći broj naselja, a na blatnjavoj periferiji uzdizale su se nove stambene zgrade.

Ipak, jedna golema prepreka stajala je pred svim beogradskim putnicima s jednog na drugi kraj grada – reka Sava.

Prvi putnički brod za rečni prevoz, parobrod Deligrad prispeo je na beogradsku obalu još krajem 19. veka

Jedan jedini most, okupatorski, koji je još 1942. godine bio “sklepan” kao privremeni za potrebe nacističke vojske, a čija je gvožđurija već od oslobođenja sve češće pucala, oslabljenja od ratnih dejstava, nije imao ni asfalt ni beton kao podlogu – već drvene grede.

Drvene daske bile su podloga na ratnom mostu preko Save sve do njegovog potpunog zatvaranja 1964. godine. Zbog lomova konstrukcije u ratnim borbama i trulih greda, bio je zatvoren za sav motorni saobraćaj i njime su do rekonstrukcije 1967. smeli da se kreću samo pešaci i zaprege.

One su često propadale pa bi se saobraćaj zaustavljao.

A Beograđanima se žurilo. Oni mladi jurili su na fakultete, a nešto stariji, radni narod, u fabrike. A u odsustvu mostova najbrža veza bila je brodska. Beograd – Zemun, Beograd – Obrenovac, Beograd – Pančevo…

Jedan od poznatijih predratnih brodova koji je saobraćao na rečnim rutama oko Beograda: Mačva

Prepuni brodovi nestrpljivih putnika sporo su ali sigurno prelazili ove destinacije, jer, iako su bile poprište bitaka i prepune olupina stradalih plovila, reke nisu tražile rekonstrukciju.

Nije to bila novost za Beograd, naprotiv. Sve do 1941. najveći broj putnika na teritoriji grada nisu prevozili autobusi niti voz već – savske i dunavske lađe. Rečni transport bio je, što se danas zaboravilo, najmasovniji vid prevoza u Beogradu u prvoj polovini 20. veka.

Stanje na Savi nakon Drugog svetskog rata: uklonjeni su i ruševni ostaci predratnog mosta Kralja Aleksandra, a putnici za Beograd sa zemunske strane se “na lađu” ukrcavaju čamcima i daskom preko ukotvljenog šlepa

Iskorišten je geografski položaj Beograda na obalama dve velike reke, i činjenica da je i najveći broj predgrađa takođe smešten uz vodu.

Osim toga, u predratnom Beogradu nije bilo mnogo međumesnih puteva, a i koloseci su bili malobrojni. Samim tim, prostrane rečne površine su se nametnule kao najprirodniji i ekonomski najisplativiji momenat.

Bum beogradskog rečnog transporta trajao je sve dok, konačno, 1956. godine nije premošćena Sava novim mostom “Bratstva i jedinstva” čime je prevaziđen dotadašnji, skoro pa jedini, način da se mase prevezu od Zemuna do Beograda (osim ko nije želeo da pešači preko nemačkog mosta, po nesigurnim gredama i letvama pod nogama kroz čije pukotine se preteći videla zelena Sava u ambisu ispod).

Izgradnja mosta “Bratstva-jedinstva”, danas poznatog kao “Brankov most”, 1956.. godine spojila je novi i stari deo grada, i znatno ubrzala promet putnika, čime je prestala potreba za brodskim javnim prevozom

Nije ostalo zabeleženo da je neko propao kroz oštećene letve Savskog mosta, ali katastrofa se jeste desila: potapanje broda “Niš” 1952. godine.

Dva broda su u to vreme održavala dnevne linije između Beograda i Zemuna – “Zagreb” i “Niš”. Jednog popodneva, uoči snažnog nevremena, “Niš” je zaplovio ka Zemunu i uleteo u iznenadnu superćelijsku oluju koja ga je za tili čas oborila i bacila na dno.

O hororu su svedočili oni preživeli. Pokazalo se da problem nisu bili samo oluja koja se viđa možda jednom u pola veka i pretrpanost broda, već i činjenica da je lošom prepravkom plovila (od parnog u dizel) poremeno težište broda, što je dovelo do prevrtanja pod naletom čudovišno jake oluje.

Jedna tragedija i viša sila nisu odvratili ljude od putovanja brodom. Taj isti “Niš” izvađen je sa dna i ubrzo popravljen, pa je pod imenom “Senta” nastavio da prevozi ljude od Smedereva do Kovina.

Ali, došlo je vreme bržih autobusa, obnovljenih mostova i rečni prevoz postao je samo stvar romantike i uživanja.

Ipak, zamislite kako bismo danas brzo mogli da stignemo brodom od Zemuna do “25. maja”.

Lagana umirujuća vožnja, bez semafora i zaustavljanja trajala bi nekih 15-20 minuta. A drumom, uz silna presedanja, prelaske ulica, semafore, stanice i čekanja, Zemun i Dorćol poprilično su daleko, još uvek.

Postoji još relacija koje bi mogle da se iskoriste ne samo za turizam, već i za prevoz, jer – nema jeftinijeg, udobnijeg i mirnijeg prevoza od rečnog, a Sava i Dunav dar su kakvim bi retko koja metropola mogla da se pohvali.

Mogući izgled novih savskih brodova za prevoz putnika