Gde se nalazi najstarija kaldrma u Beogradu

Na današnjoj periferiji Beograda postoji jedna stara opština, ili bolje rečeno, varošica, u čijem centru se nalazi zaštićeno ambijentalno jezgro sa najstarijom sačuvanom kaldrmom na čitavoj teritoriji prestonice. Reč je o gradskoj opštini Grocka u kojoj je ostao sačuvan stari “drum” pravljen od rečnog kamena izvađenog iz obližnjeg Dunava, još ranom Srednjem veku.

Nešto slično, ali daleko mlađeg datuma izrade i postavljanja, danas se u Beogradu može još samo videti na Kosančićevom vencu i u starom Zemunu

Glavna ulica u Grockoj je tako izuzetno dragocena kulturno-istorijska celina, a kompletna Gročanska čaršija ima veliki značaj ne samo za Beograd već i za Srbiju.

Beograđanima je nekako i dalje prva asocijacija na kaldrmu Skadarlija – koja takođe ima status zaštićene prostorne celine ali ne i kategoriju “veliki značaj” jer, jednostavno, nije prava: napravljena je tek 1961. godine kao pokušaj da se “dočara” nekadašnji ambijent.

Ipak, prava kaldrma se tako nalazi u Grockoj i predstavlja autentičan primer nekadašnjeg polaganja kamenih kocki na podlogu puta. Pet godina nakon što je položena “prava” kaldrma u Skadarliji, 1966. godine taj deo dunavske varoši je stavljen pod protekciju Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Beograda.

Na taj način ona je postala druga po redu zaštićena prostorna celina na teritoriji glavnog grada, odmah posle Knez Mihailove ulice.

Do ovog izuzetno važnog otkrića za celokupnu istrojku Beograda došlo je prilikom obnavljanja centra naselja oko Čaršije sredinom osamdesetih godina prošlog veka. Kada su skinuti gornji slojevi asfalta i nekadašnje kocke iz tridesetoh godina 20. veka, na iznenađenje prisutnih konzervatora, na svetlost dana izašlo je zanimljivo istorijsko tkivo.

Ispod kolovoza od kocke pronađen je veoma star sloj kaldrme. Ispostavilo se da je trasa Gročanske čaršije bila deo Carigradskog druma, jedne od najvažnijih srednjovekovenih saobraćajnica na Balkanu, koja je preko Grocke spajala Beograd sa Carigradom.

Nadležni iz Zavoda su tokom rekonstrukcije zatim još dublje zakopali pod gročanske trotoare, a ono što su pronašli pomoglo im je da upotpune mozaik bogate povesti ovog dela Beograda.

Zbog prirodnih lepota, kojim ova varošica obiluje, ona je tokom 20. veka nazivana “Mala Kalifornija”.

Danas je u ovoj lepoj podunavskoj varoši sačuvan veliki broj starih kuća, izgrađenih od drveta i zemlje, a neke od njih su starije više od dva i po veka. Malo je, međutim, poznato i da je teritorija Grocke u 18. i 19. veku obuhvatala veliki deo današnjeg Beograda. Prostirala se na Mladenovac, Sopot i Lazarevac, zatim Jajince, Kumodraž, Resnik, Rušanj, deo Voždovca, čitav podavalski kraj, Mirijevo, Višnjicu… Bile su to plodne gročanske njive, koje su širenjem Beograda u 20. veku postepeno prerastale u gradska naselja i opštine.

Zaštićena čaršija svojom arhitekturom i vizurama i dalje pruža doživljaj prohujalih vremena.

Osim poslovnih zgrada sa dućanima, zanatskim radnjama i kafanama, u njoj je bilo i nekoliko stambenih kuća varoškog tipa, čiji su vlasnici bili imućni trgovci i zanatlije. Značajniji sačuvani objekti su Apostolovićeva kuća iz sredine 18. veka, Nišlićeva kuća i Savića mehane s početka 19. veka, kao i Apostolovićeva kuća iz sredine 18. veka