Beskrajni gradski krug i u njemu – tramvaj

Kada je, na čuđenje i negodovanje jednog dela tadašnje javnosti, bio uveden prvi beogradski tramvaj, na liniji koja je morala – jer kako drugačije – da bude označena sa brojem 1, on je povezao glavnu osu grada – Kalemegdan i Slaviju, pa potom i Savinac.

Ali, tek uvođenjem naredne linije iz te tehničke “novotarije” koja je tada “snašla” Beograd, i koja je, pogađate, dobila oznaku 2, gradski prevoz dobija na značaju – to je početak formiranja mreže sa tačkama presedanja koja sad već obuhvata kompletan obod grada.

Krug dvojke je bio prva ozbiljna, duga gradska linija, koja je povezivala siromašne četvrti Dorćola sa velelepnom Knez Mihailovom, skratila put putniku koji bi skidao graške znoja koračajući uz Kralja Petra među zanatlijama, trgovcima i masom koja se slivala ka dunavskoj obali.

Dvojka je bila prva linija čija se zvonjava mešala sa zvonima Saborne crkve, koja je prolazila kraj pristaništa i glavne železničke stanice i potom se Nemanjinom ulicom uspinjala do Slavije i išla dalje čak do Vukovog spomenika, koji se tada, naravno, nije zvao tako.

Na kraju, ponovo se vraćala na Dorćol i spajala grad sa izvorom njegovog svetla – električnom centralom okruženom brojnim drugim industrijskim objektima.

Sve što je bilo van kruga dvojke bilo je daleka periferija, a sve unutar njega jezgro grada koje se razvilo u ono što danas zovemo strogi centar.

I dvojka je danas, pošto je nakon rata nepromišljeno ukinuta jedinica, najstarija tramvajska linija u gradu.

A krug dvojke postao je kult Beograda. Kad su stručnjaci Saobraćajnog fakulteta planirali da malo smanje ovaj krug, tako što bi dvojka prolazila Beogradskom i ulicom profesora Mihaila Đurića, pravo do Poštanske štedionice, i tako ubrzala protok putnika na relaciji Dorćol-Slavija, digli su se glasovi protiv te ideje.

Niko nije želeo da se čuveni krug dvojke menja.

Treća bitna linija koja je uvedena u gradu bila je, logično, trojka. I ona je išla u daleku periferiju, ali na mesto koje je još u to vreme bilo prestižno i posebno – Topčiderski park.

Tako je grad postao povezan uzduž i popreko, a tramvaj postao njegov nezaobilazni deo. A onda je Beograd rastao, mreža tramvaja se širila, da bi posle Drugog svetskog rata popularniji postali trolejbusi i autobusi.

Dvojka danas nije toliko važna linija. Poklapa se sa mnogim drugim tramvajima, a Dorćol odavno nije lokomotiva ekonomskog razvoja grada, već njegovo staro jezgro.

Ali, trasiranje dvojke sudbinski je odredilo razvoj grada i glavne pravce koji okružuju ono sto nazivamo terazijski greben, ili Trg republike, Kralja Milana, Knez Mihailovu, deo grada koji je oduvek bio ekskluzivna zona, ali ipak ne dovoljno velik da se u njemu skuće svi stanovnici metropole u nastajanju, sva industrija, svi parkovi i dvorovi, železnički koloseci i institucije.

Dvojka je olakšala život, formirala krug oko kog se grad okretao više od pola veka, pre nego što je počeo dramatično i nezaustavljivo da se širi na Novi Beograd, na istok i jug.

U novom veku, ta uloga koju je nekad imao legendarni beskrajni gradski krug u čijem srcu je bio jedan tramvaj, pripašće metrou.

I to baš na isti način kao što su nekad konjske zaprege najpre vukle neko čudo po šinama, a onda čudo krenulo samo, sa nekom šipkom i strujom, da svojom trasom menja Beograd, u narednim godinama jedno novo “čudo” pod zemljom će, gotovo sigurno, da na svoj način doprinese promeni Beograda. Krugom ili strelovitim linijama – ostaje da vidimo.