NAJNOVIJE
Top

Kada sa novobeogradske strane prilazite “Brankovom” mostu, ugledaćete sa desne strane jednu betonsku grdosiju, nešto poput komada šuta, dela neke stare masivne građevine.

Ali, da li možete da poverujete – to je spomenik.

Brutalan, jer lepši i finiji ne može da bude.

Zamislite mrak, bombe i vrisak, potom bat nemačke čizme: nacistička okupacija Beograda u Drugom svetskom ratu 1941. godine nije značila samo nedaće, siromaštvo, bedu, krvavu borbu i časnu smrt, već stvaranje jedne dotad neviđene mašinerije propagande i uništenja. Ne samo protivnika, već i “nepodobnih“.

Zamislite da je zemlja na kojoj ste u tom trenutku bila ustaška “Nezavisna država Hrvatska”. A sa desne strane nacistička fabrika smrti – logor “Semlin”. Danas nama poznat kao “Sajmište”.

Nedugo nakon početka okupacije moglo je još da se prelazi s jedne na drugu stranu mosta, kao da je sve normalno. Ali, usred ovog privida “normalnosti”, na prvom koraku u NDH nalazili su se zidovi.

Masivni, betonski, nesavladivi zidovi sa golemom armaturom i zloglasna vrata. Ljudi su možda i izlazili živi, ali samo na putu do Jajinaca. Ne u nekakvom autobusu ili drugom vozilu već u kamionu gasnoj komori, zloglasnoj “dušegupki”. Do Nemanjine ulice već su svi bili mrtvi.

Prišli smo ovom spomeniku, koji izgleda kao da je stilizacija čovečijeg lica – ima “oči” i “usta”, kao i “kosu”. Zaleđeno lice, zarobljena duša, u vrtlogu ludila, koje ne smemo zaboraviti.

Ovi stubovi su bili originalno postavljeni 1941. godine kao deo kapije zloglasnog koncentracionog logora Staro sajmište.

Oslobodioci su otkopali stubove sa temeljima i odložili ih na ovo mesto 1945. godine.

Kultura sećanja nas opominje da ne zaboravimo i da se nikada više ne ponove strahote koje su se ovde događale.

Posle rata Sajmište je postalo najveća naseobina likovnih umetnika u regionu, stalna umetnička kolonija iz koje je nastalo i potresno vajarsko delo Tomislava Todorovića pod nazivom “Glave 1941-1945”.

Vajar je minimalnom intervencijom na originalnim stubovima uneo tračak života hladnim, masivnim i strašnim stubovima, stubovima koje su mnogi Srbi, Jevreji i Romi gledali ćekajući sopstvenu smrt. A nije bilo nekog čuda da ih spase.

Zato kad vas sledeći put ovuda nanese potreba, dok vozite bicikl, šetate ili ste beznadežno zaglavljeni u saobraćanoj nepomičnoj koloni automobila, pogledajte ove “Glave“. I setite se šta predstavljaju.

Bar toliko malo dugujemo desetinama hiljada mučenika kojima su one bile poslednje što su u životu videli.