Iako iscrpljenim od vekovnog terora i ratova, pred Srbima u borbi za Beograd krajem 17. veka, mnogi su zanemeli. Pred imperatorima koji su predvodili svet i kulturu, u čijim rukama je bila svetska trgovina, jednom rečju, pred vođama “Zapada” stajala je slika i prilika malog, ali hrabrog Srbina u borbi za oslobođenje Beograda.
Reč je o bici za Beograd koja se vodila u avgustu 1688. kada je snažna austrijska vojska u čijim redovima su na čelu jurišale srpske čete koje je predvodio Jovan Popović Tekelija, prvi put oslobodila prestoni grad Srba posle više od vek i po pod turskim okupatorima.
Govorimo o jednom izuzetno vrednom umetničkom delu, izrađenom u Meksiku davne 1700. godine, i to u japanskom stilu, a koje do detalja prikazuje – bitku za Beograd! Urađenom na svojevrsnom paravanu koji je krasio palatu španskog vicekralja u Meksiku Hosea Sarmienta de Valjadaresa. Odakle prizor oslobođenja Beograda čak u Meksiku u 18. veku?!
Krv i prašina Beograda koji se nalazi na tektonskoj ploči dveju tadašnjih strašnih sila, hrišćanske Austrije i islamske Turske carevine, pretočeni su u sjajni, biserima ukrašeni rad koji je bio ponos španskog dvora koji je u to doba vladao Meksikom. Danas se ovo remek delo nalazi izloženo u Brooklyn muzeju u Njujorku.
Svetlo na taj deo istorije u svetskom kontekstu baca upravo ovaj rad, jedini očuvani takav primerak umetnosti koji ima utkane sedefe. U nekim trenucima, nekome će svetlo “zaslepiti” pogled i zagledaće se u ovu sliku u muzeju.
A na njoj je prizor strašan i veličanstven prizor.
Očarani japanskom umetnošću “zapadni” autori su bili inspirisani ovim istočnjačkim stilom. To su bili meksički umetnici. Bogatstvo nije moralo da se štedi, ogromni rudnici srebra su raskoš činili dostupnom.
Ove dve činjenice, kao i značaj čoveka u čijem je domu ovo delo našlo mesto, doprinele su veličanstvenosti dela. Ali, kada se malo udubite u taj brižljivo cvetno ukrašeni rad, videćete veliki grad i ljute vojske.
Kada još malo zumirate, videćete neverovatne detalje. Pod crvenim krovovima velikog grada zastrašujući je okršaj otomanske i hrišćanske vojske. Krv, obezglavljena tela i glave na kopljima. Na leđima običnih ratnika lomile su se moći carstava!
Bila su dva ovakva drvena paravana, visoka preko dva metra – na jednom je bilo prikazano osvajanje Beograda, a na drugom odbrana Beča. Istorija je ovo delo razdvojila, pa je Beograd završio u njujorškom muzeju, a Beč se nakon proputovanja vratio u Meksiko.
Ali, pre svega, kakve veze ima Beograd sa Meksikom i sa Japanom? Kao što smo već napomenuli, naš grad se nalazio na granici dva carstva koja su bila u velikom ratu krajem 17. veka, koji je okončan tek Karlovačkim mirom 1699. godine.
U to vreme Meksiko je bio jedan od svetskih centara moći i trgovine i u njemu je “sedeo” španski vicekralj kao izaslanik španskog dvora. Imperatori su sebe doživljavali kao oslobodioce, a borba hrišćana bila im je veoma važna. Španski kralj Karlos II je bio pod direktnim okriljem austrijske Habzburške monarhije, a kako je bitka za Beograd bila jedna od sjajnih tačaka imperije, na ovaj način je trijumf Habzburške krune prilazan i u toj dalekoj zemlji.
Kratko je trajala ova idila – posle smrti kralja Karlosa II koji nije imao naslednike, došlo je do mnogih novih sukoba unutar austrijskog carstva. Epilog je da su Habzburzi izgubili španski presto pa takav paravan više nije imao svoj politički smisao. Ali zato je ostao kao umetnost koja i danas oduzima dah!
A cela ova priča oko borbi, osvajanja Balkana od strane Habzburga i srpskom učešću u ratu, dovela je do dalje podele Srba na dva carstva, koja je zbrisana tek ujedinjenjem nakon Prvog svetskog rata.
Izvor i fotografije: Miloš Vojinović, istoričar, blog VREMENSKA MAŠINA
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
