“Kaljavi i ugušeni” – problem iz 1929. godine

Pisanje Beogradskih opštinskih novina iz 1929. godine danas nam otkriva da je u gradskim školama vladalo prilično nezavidno stanje u to vreme.

Dok je tema stanja škola u žiži mnogih polemika u našem vremenu, kada se ukrštaju mišljenja učenika, roditelja, školske uprave, kratak osvrt u prošlost pokazuje nam da su beogradske škole izazivale ogromno nezadovoljstvo javnosti pre 94 godine.

“Nevolja naših škola u prestonici je podjednaka gotovo u svim krajevima, dvorišta neuređena, goli zidovi, oskudica u najnužnijim nastavnim sredstvima, neredovno trajanje nastave i nedovoljna kontrola o svoj deci, naročito o onoj koja se upišu uškolu pa negde iščeznu; nedovoljna briga o sirotoj deci…” upozoravale su novine.

Pisalo je i da ako bi neki stranac naišao u Beograd pa zaželeo da vidi jednu osnovnu školu “teško da biste mu mogli pokazati nešto što bi mu moglo imponovati”.

Za poređenje sa domaćim školama izabrana je “Masarikova škola” u Pragu, glavnom gradu tadašnje države Čehoslovačke.

“Treba videti kako izgleda Masarikova škola pa će se dobiti pojam o staranju opštine o osnovnoj nastavi“, pisale su novine.

Da bi se razumela teška situacija tadašnjeg obrazovanja, treba znati da je to bilo vreme neposredno posle Prvog svetskog rata, koji je doneo nepojmljiva razaranja i štetu, ali i doba nezapamćenog priliva stanovništva sa svih strana u Beograd, što školstvo s novcem koji je odvajan, nikako nije moglo da isprati.

“Beograd se razvija vrlo naglo. Iz popisa, koji je skoro vršen, očigledno se vidi da Beograd napreduje po broju stanovništva gotovo gigantskim koracima”.

Beograd je tako već 1931. godine (sa Zemunom u Pančevom) imao više od 291 hiljada prisutnih stanovnika, a samo deset godina ranije skoro 153 hiljade. Zabeležen je priraštaj od 139.050 stanivnika! To je jedna današnja beogradska opština više!

“Uporedo s tim napredovanjem ima se dužnost staranja da prestonica ne izostane u onim institucijama koje iziskuje jedna mnogoljudna varoš a koje su veoma potrebne“, opominjali su novinari i pobrojavali šta sve ta dužnost mora da ima u vidu: vodovod, saobraćaj, elektriku, azile i skloništa za decu, kupatila, kaldrmisanje, ali i prosvetnu politiku.

“Priraštaj stanovništva povlači i priraštaj dece. U tom pogledu se mora imati tačna statistika, tačni podaci te da zna koje nam zgrade trebaju”.

“Nezgodno je da se u Beogradu nastava vrši poludnevno; za osudu je da se deca po beogradskim školama guše po učionicama i dvorištu; neoprostivi je greh pustiti decu u jedno kaljavo dvorište iz koga se u učionice navlači blato.”

Napominje se da je podignuto nekoliko “lepih škola“, ali prema trenutnim potrebama, a ne prema projekcijama rasta stanovništva.

Zanimljivo je kako se kritikovala nastava u smenama, što je u kasnijim decenijama, pa i danas, u mnogim školama neminovnost. Poludnevna nastava označena je kao “šteta za pravilan rad i napredak”.

“Stoga je vrlo potrebno da Beograd ima dovoljan broj školskih zgrada, jer je zbilja nezgodno reći da Beograd nema zgrada u kojima bi prikupio svu decu doraslu za školovanje a tako isto još je gopre priznati da u prestonici Jugoslavije ima jedan priličan broj dece koja ne posećuju školu i koja ostaju analfabete”

Potrebni su bili i dečji klubovi i ustanove, školske kuhinje, odeljenja za zabavišta, mesta na kojima deca “mogu da provode vreme po ružnom vremenu“, sale za svečanosti, koje bi bile i dvorane tih krajeva za pozorišta i bioskope, kao i predavanja.