Ime elitnog naselja poznato sa dve GSP table

Kotež ili Neimar? To su dva potpuno različita dela grada, rekao bi svako ko poznaje Beograd.

Kotež je na Paliluli, tačnije, na levoj obali Dunava, a Neimar u srcu Vračara. I oni koji na Neimar nikada nisu kročili, videli su bar taj ispis na minibusu broj 24.

Ova dva dela grada danas ne povezuje baš ništa, ali kada biste pitanje s početka teksta postavili predratnom Beograđaninu, začudio bi se. Kako: “Kotež ili Neimar”, kada se kaže “Kotež Neimar”?! Jer, upravo tako se nekada zvalo naselje na današnjem Vračaru.

Pa, kako je onda Neimar ostao bez “Koteža” i kako je “Kotež” “pobegao” preko Dunava?

Još više zbunjuje kada i Pančevci govore da su iz Koteža, ali njihovog, drugog Koteža koji tek nema veze s beogradskim naseljima.

Postoji tu i još jedna mala zavrzlama – taman kad pomislite da Neimar možda ima veze sa srednjevekovnim graditeljem Radom Neimarom, koji u Beogradu ima ulicu, shvatićete da je ona ipak van ovog naselja, tamo na Pašinom brdu. Znači, nije ni po Radu.

Kotež Neimar je skoro vek staro beogradsko predgrađe. U početku se spuštalo na obale dva potoka – Čuburskog, a to je danas reka saobraćaja Južni bulevar, i Mokroluškog, velike “matice” koja i dalje teče, kaptiran u ogromne cevi ispod današnjeg auto-puta za Niš u delu oko Autokomande.

Sama reč kotež pojavljuje se kao toponim na obodima gradova kao srpski naziv za francuske vikendice izvan naselja – cottage.

A reč neimar znači graditelj (čuveni je bio spomenuti Rad Neimar): u slučaju ovog naselja “Neimar” je bio naziv građevinskog preduzeća na čijem je posedu posle Prvog svetskog rata niklo novo naselje.

Neimar je bio projektovan da bude izgrađen kao jedan od najlepših gradskih kvartova. Beograd je imao potrebu da se širi dalje od Čubure, pa je tako još pre 1914. godine donet regulacioni plan i parcelisano je zemljište.

Iscrtane su bile i ulice, dva trga i park na prostoru gde su se prostirale njive, pašnjaci i vrzine, uz poneki voćnjak ili ĉak vinograd.

Imanja su većinom pripadala trgovcu Panti Tadiću, i njih je zbirno otkupilo građevinsko društvo “Neimar” 1920. godine. Sledi ozbiljno projektovanje naselja od strane grupe bečkih arhitekata, a u štampi se pojavio oglas za prodaju placeva na kojima može da iznikne 212 vila. Prošlo je još nekoliko godina i plan je konačno odobren.

Taj kasnije čuveni Kotež Neimar zamišljen je u vizijama urbanista kao naselje velelepnih porodičnih kuća sa vrtovima, orijentisanih ka nekom od osam malih trgova.

Svaka vila mogla je da ima svoju individualnu arhitekturu i stil, ali su vlasnici morali da se pridržavaju određenih urbanističkih pravila gradnje.

Zbog ekskluzivnosti naselja, Neimar je još dobio i svoju autobusku liniju 1, koja sa kasnije izmenjenim brojem 24 radi i danas.

Ova vizija elitnog kraja koji je konkurisao Dedinju, narušena je odmah posle Drugog svetskog rata, kada počinju da se podižu velike stambene zgrade, a zatim i čitavi soliteri.

Ipak, prava devijacija od zamišljene ideje iz dvadesetih godina 20. veka odvija se u epohi devedesetih kada najpre nadogradnje, a zatim i nelegalne dogradnje, kiosci i razne druge “intervencije” zauvek menjaju prirodu Neimara.

Nepoznato je kada je tačno reč Kotež ispala iz punog naziva kraja, ali je moguće da se to dogodilo već početkom šezdesetih, kada u do tada nenaseljenom i čak plavnom delu leve obale Dunava, nedaleko od Krnjače, niče novo naselje.

To je bio urbanistički pažljivo projektovan kvart, sa pravilnom mrežom ulica i neobičnim osmougaonim oblikom urbanizovane celine. Tu su podizane male tipske zgrade, koje imaju svega po nekoliko stanova.

Cela nova naseobina, podignuta na mestu gde prethodno nije bilo ničeg, pa samim tim ni lokalnog toponima po kome bi se zvala, dobila je maštovito i pomalo pretenciozno ime – Kotež.

Beograđanima tog vremena, novi Kotež postaje poznat najviše kao kraj na kome se završavala linija gradskog prevoza 43 koja je vodila sa elitnog Senjaka do okretnice u Kotežu.

Nažalost, ekspanzija divlje gradnje od 2000. godine znatno je naružila i ovaj kraj Beograda, pa su se oko jednom arhitektonski veoma pismeno projektovanog jezgra, u narednoj deceniji nekontrolisano širile brojne kuće i zgrade bez ikakvog smisla i urbanističkog reda.