Katastar, večna muka mnogih čije nekretnine nisu na vreme upisane u knjige…
A da li verujete da je bilo takvih objekata i pre pola veka, u vreme za koje danas verujemo da je sa sobom nosilo “neki” red i birokratsku disciplinu. I to ne da ih je bilo…
Beogradska istorija kaže da su u “zlatno vreme” socijalističke stanogradnje brojni kapitalni objekti, stambene zgrade pa i čitavi blokovi novogradnje, posebno na Novom Beogradu, za katastar ostali – nevidljivi.
Jednostavno, niko ih nikada nije “upisao” u zemljišne knjige.
Da nema stare štampe mi bi smo danas živeli u uverenju da je čekanje u katastru za upis nekretnine ekskluzivitet novijih vremena. Ipak, letimičan pogled na jedan članak iz “Novosti” objavljen 1969. godine, otkriva da je brljotina sa ovim knjigama i u to, navodno najuređenije, vreme bila ne velika već – katastrofalna.
Novinari su tako otkrili da, bar na papiru, ne postoji ceo Novi Beograd. Nijedan soliter, nijedan stan, ni SIV, ni Hotel Jugoslavija, ni Centralni komitet!
Kada bi se otvorile knjige, tada čuvane u sudu, mogli bi se čitati mahom stari, nemački zapisi o kućama, vilama, palatama, ali onim daleko manjim od palata kakve su građene u vreme socijalizma.
“Zvuči čudno, ali velelepne građevine Saveznog izvršnog veća i hotela “Jugoslavije” u Novom Beogradu ne postoje. Na tom mestu je pašnjak, a najveći hotel u Evropi je – baruština!“, pisale su novine.
Zemljišne knjige čuvale su se u Četvrtom opštinskom sudu u Zemunu.
“Međutim, iz zemljišnih knjiga nije nestalo samo nekoliko zgrada, već i čitav grad od 120.000 stanovnika. Zvanično, Novi Beograd ne postoji, nijedan soliter, nijedna zgrada. Na tom mestu je i dalje pustara”, pisali su tadašnji novinari.
– Zemljišne knjige danas uopšte ne odgovaraju pravoj slici na terenu – izjavio je u to vreme Špiro Vuković, predsednik Četvrtog opštinskog suda u Zemunu – A to dovodi do mnogih teškoća, zloupotreba i sporova.
Nažalost, zemljišne knjige nisu samo formalni dokument. Naši zakoni ne samo što upućuju, već priznaju zemljišnu knjigu kao jedini dokument sticanja i gubljenja stvarnih prava na nepokretnu imovinu. Tako, na primer, ako neko proda kuću ili njivu dva puta, pravi vlasnik postaje onaj koji je prvi promenu vlasništva ubeležio u zemljišne knjige, a ne onaj koji je prvi kupio”, piše u ovom tekstu “Novosti”.
A treba imati na umu i da je socijalizam značio značajna ograničenja u pogledu imovinskih prava. A ovako manjkave zemljišne knjige mnogima su omogućile da se okoriste.
“Osim toga, tačna evidencija je potrebna zbog raznih drugih društvenih obaveza. Ilustracije radi, po našem Zakonu o nacionalizaciji, niko ne može da ima više od dva veća stana. Ako to nije registrovano u zemljišnim knjigama, takvo lice je praktično nemoguće krivično goniti”, objašnjava se.
I tako se otkrilo da pojedinci godinama obrađuju površine koje su nacionalizovane ili da mnogi koriste zemljište, a ne plaćaju ni dinara poreza.
Desilo se, piše se, čak da je PIK “Beograd” u Zemun Polju kupio od jednog zemljoradnika – svoje njive. Vešti seljaci su po dva puta prodavali zemlju.
“Zemljišne knjige u ovom sudu vode se od 1830. godine. Mnoge su ispisane na nemačkom, a površine se računaju u hvatima, kao u doba cara Franje. Sve je to vođeno rukom i kitnjastim rukopisom. Na žalost, taj luksuz bio je moguć u doba kada se u Zemunu godišnje sklapalo desetak pogodbi, koje su zahtevale i promenu vlasnika. Danas, kad se munjevito gradi, i na jučerašnjim ledinama niču naselja kao pečurke posle kiše, zemljišne knjige su izgubile dah. Ostale su tako reći iste kakve su izgledale pre rata”, ukazivali su hrabri novinari na zadatku osvetljavanja “društvenih anomalija” socijalizma.
Zaključak je bio da su za anarhično stanje najviše krivi – sami zakonodavci.
“Međutim, zemljišne knjige mogu da zahvale i inertnosti naših zakonodavaca što izgledaju ovako kako sada izgledaju. To se naročito odnosi na stanove. Još pre desetak godina, zakonom je izloženo saveznom sekretaru za pravosuđe da donese bliže uputstvo o etažnoj svojini. Ali, kako taj propis nije donet do danas, nijedan stan na Novom Beogradu nije upisan na svog vlasnika i jedan ogroman grad i danas se vodi kao pustara”, pisalo je.
Zato, kad sledeći put krenete ka današnjem RGZ-u sa osećajem da su stvari prepuštene inertnosti, a vaša imovina “izgubljena u prevodu” administracije, setite se da ste u vreme kada je sve, verovalo se, bilo “pod konac”, lako mogli da živite ne u stanu već u čitavom delu Beograda koji uopšte nije postojao.
Na sreću, samo u zemljišnim knjigama.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
