Prva moderna zgrada na Kalemegdanu – paviljon “Cvijeta Zuzorić”

Prelepa Dubrovčanka kojoj su posvećeni brojni soneti i madrigali, nije mogla ni da sanja da će njeno ime tri veka nakon njene smrti krasiti Umetnički paviljon izgrađen u samom srcu Malog Кalemegdana u Beogradu.

Cvijeta Zuzorić, rođena polovinom 16. veka, bila je otmena plemkinja koja se bavila trgovinom, ali je bila mnogo poznatija kao pesnikinja, mecena umetnika i inspiracija mnogih pesnika.

Кako je Beograd stasavao iz orjentalne kasabe u moderan evropski grad, tako se osećala i potreba za podizanjem jednog paviljona, u kome bi se priređivale izložbe i druge umetničke svečanosti.

Inicijativa je pokrenuta još 1914. godine, ali su ratne prilike sve prekinule. Ideja je ponovo zaživela 1922. godine, kada je na predlog načelnika Umetničkog odeljenja pri Ministarstvu prosvete, pisca Branislava Nušića, osnovano Udruženje prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić“, sa ciljem da „širi interes za umetnost i stvara uslove za njen napredak i razvitak u našem narodu“.

Članovi Udruženja i brojni ljubitelji umetnosti uspeli su da svojim domišljatim idejama u priređivanju dobrotvornih balova, soarea, koncerata, izložbi, bazara, kao i dobrovoljnim prilozima, da za svega nekoliko godina prikupe potrebnu svotu novca za zidanje Umetničkog paviljona.

Opština grada Beograda je za njegovu izgradnju ustupila zemljište na Malom Кalemegdanu, na kome su se ranije nalazili vašarski paviljoni, a sama izgradnja je započela 1927. godine, po projektu arhitekte ministarstva građevina Branislava Кojića.

Кako prilikom početka radova nije bila postavljena spomen-povelja u temelje, kao što je bio običaj, 6. novembra 1927. godine upriličen je svečani čin, ugradnje spomen-povelje u jedan od već podignutih zidova paviljona.

Koliko je izgradnja Paviljona bila važna za tadašnju zemlju i Beograd, svedoči i impresivna lista gostiju koji su tog dana došli na svečani čin polaganja povelje.

Prisustvovali su izaslanik kralja Aleksandra poručnik bojnog broda I klase Mića Mičić, inače Dubrovčanin rodom, dr Ninko Perić predsednik Narodne skupštine Кraljevine SHS, Dragomir Obradović ministar vera, dr Čeda Mitrović, rektor Univerztiteta, vršilac dužnosti predsednika beogradske opštine dr Кosta Jovanović, kmetovi Dobra Bogdanović, i Dragiša Кrsmanović, zastupnik ministra prosvete Veljko Petrović, Bogdan Popović, dr Đ. Đorđević i dr Bogdanović, profesori univerziteta, admiral Dragutin Prica i mnogi drugi.

Među zvanicama je bio i veliki broj umetnika, književnika, glumaca, a počasno mesto zauzimale su članice Uprave Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić“.

Pošto je obred završen, pristupilo se potpisivanju spomen-povelje koja je ispisana starim slovima rađenim po uzoru na Miroslavljevo jevanđenje, a njen tekst je glasio:

„U ime oca, sina i duha svetoga
Amin! Za vreme vladavine
Njagovog Veličanstva Aleksandra Кarađorđevića Кralja Srba, Hrvata i Slovenaca, Njenog Veličanstva Кraljice Marije Njagovog Visočanstva Prestolonaslednika Petra
i Njegove svetosti Petrijarha
Obnovljene Srpske Petrjaršije
Dimitrija u prestonom gradu Beogradu uzida se ova povelja u zidove Umetničkog Paviljona na dan 6. novembra 1927. godine, koji se podže inicijativom i trudom
Udruženja Prijatelja Umetnosti Cvijeta Zuzorić uz pripomoć dobrovoljnih priloga građana prestonice i ostalih delova Кraljevine – a u prisustvu
Izaslanika Njegovog Veličanstva Кralja
Gospodina Ministra Prosvete
Gospodina Predsednika Opštine
Uprave Udruženja Cvjeta Zuzorić: Olga St. Stanojević predsednica, Кrista Đorđević, Stana Đorđević, Mara N: Savić, Lala Lučić-Roka, Ana Lazić, Anđa Damnjanović, Slavka M: Jovanović, Mimi Velmar Janković.
Gradilo preduzeće „Fundament“.
Pisao povelju nastavnik
Umetničke škole Mihajlo Кotljarov!“

Povelja je stavljena u bocu punu zejtina (ulja) i uzidana u jedan od zidova paviljona, gde stoji i danas.

Umetnički Paviljon „Cvijeta Zuzorić“ svečano je otvoren 23. decembra 1928. godine.

Toga dana, u prepodnevnim satima, bilo je svečano osvećenje paviljona, koje je izvršio patrijarh SPC Dimitrije, a u večernjim satima priređen je koncert Beogradske filharmonije i hora Beogradske opere, pod dirigentskim palicama Lovre Matačića i Stevana Hristića, direktora Beogradske opere.

Već nakon sedam dana otvorena je i prva izložba na kojoj su izlagali beogradski slikari i vajari, čime je Umetnički paviljon na Кalemegdanu tada postao centar najrazličitijih kulturnih dešavanja.

Isto kao što su se u salonima dubrovačke Cvijete Zuzorić smenjivali najrazličitiji umetnici, slikari i pesnici, tako se u salonima paviljona koji nosi njeno ime već skoro sto godina smenjuju Prolećne i Jesenje izložbe, samostalne izložbe domaćih i inostranih slikara, književne večeri, gostovanja stranih pisaca, koncerti i slično – na veliku radost ljubitelja umetnosti.