Pre kruga dvojke najvažnija u Beogradu je bila – linija jedinice

Beograd je krajem 19. veka više ličio na tursku kasabu nego na evropsku metropolu. Ipak, jedan od najvažnijih koraka u modernizaciji prestonice Kraljevine Srbije i njenom približavanju standardima odigrao se 14. oktobra 1892. godine konjska je zaprega povukla prvi prestonički tramvaj, na trasi od Kalemegdana do Slavije. Novoustanovljena linija dobila je oznaku – broj 1. Saobraćala je sve do posle Drugog svetskog rata, uglavnom istom trasom, a imala je i svoju dopunsku verziju 1a koja je vozila od hrama Svetog Save, nekadašnjom Prištinskom ulicom (današnja Cara Nikolaja II), do Crvenog Krsta.

“Jedinica” je polazila sa velike okretnice na Kalemegdanu, na tadašnjoj poljani gde je sada park ispred Paviljona Cvijeta Zuzorić, i vozila je najpre kroz Knez Mihailovu ulicu, a zatim i preko Pozorišnog trga, sve do Makenzijeve ulice, kasnijeg trga Slavija.

Okretnica na tadašnjem Pozorišnom trgu, a današnjem Trgu republike, postala je ubrzo prvo saobraćajno čvorište, terminus u Beogradu, sa koje su ubrzo nakon “jedinice” krenule i druge linije, poput “trojke” i “devetke” (okretnica se zvala “Knežev spomenik”). Poslednji polasci su bili po završetku predstava u Narodnom pozorištu, u zavisnosti od dužine predstave, a prvi u pet ujutro. 

“Jedinica” je bila najopterećenija beogradska linija jer je prevozila brojne činovnike koji su radili po centru grada, ali i znatiželjnike kojima je vožnja tramvajem predstavljala atrakciju.

Međutim, kada je 1947. na ulice Beograda stigao prvi prestonički trolejbus, “ukrao” je trasu i broj tramvaju 1. Tako je “jedinica” nastavila svoj život kao trolejbuska linija.

Ipak, i ona je nestala kada je uveden tramvaj 11 od Kalemegdana do Lekinog brda. Zaplet sa ovom linijom je postao još veći kada se na beogradske ulice 1978. godine ponovo vratio – tramvaj 1.

Nesrećna istorija linije sa ovim broje ponovila se svega sedam godina kasnije kada su nadležni procenili da na njoj nema dovoljno putnika zbog čega je ukinuta 1985. godine.

Beograd tako i dalje ima “krug dvojke” nazvan po tramvaju broj 2, koji je stekao mitski status i kumovao strogom centru grada, ali ono od čega je sve počelo – tu svoju prvu liniju broj 1 – više nikad nije povratio.