Amam u Beogradu, trag prošlosti i miris orijenta u zgradi koja je davno ostala bez tople vode, nagih tela koja se naziru u pari i lepih žena…
Danas se uglavnom smatra da je sačuvan samo jedan beogradski amam, onaj na Kalemegdanu. Međutim, u stogom centru grada krije se još jedna takva zgrada-kupatilo, trag prošlosti koja po izgledu nedvosmisleno podseća na tursku arhitekturu. Ipak, ovaj drugi amam je bio srpski!
To nekadašnje dvorsko kupatilo kneza Miloša nalazi se u bivšem Finansijskom parku, sa strane Ulice admirala Geprata. Sam park, inače prvi javni park koji je ikada formiran u Beogradu, 1867. godine, po naredbi Kneza Mihaila, od 2017. godine nosi naziv “park Gavrila Principa”
Ovo istorijsko blago danas nam je nedostupno. Vredna zgrada, biser arhitekture koji nam je ostao iz vremena podizanja novovekovnog Beograda, zbog bahatosti nekadašnjih vlasti danas je u sramnoj funkciji koja nije adekvatna spomeničkom značaju ovog objekta. Jer, smatrali su oni koji su duboko neodgovorno vodili Beograd pre par decenija, šta ima veze što će takav trag naše prošlosti postati toalet kafića…
Doduše, nisu oni bili prvi koji su se tako poneli: amam je prethodno više od četrdeset godina stajao napušten na poljani centra grada u izuzetno lošem stanju. A ni ta poljana, koja je tek nedavno dobila bolji izgled, nije baš bila “obična” ledina.
Ova zgrada sagrađena je u periodu između 1836. i 1837. godine, a po značaju mogla bi da se svrsta rame uz rame sa drugim građevinama toga doba – Konakom kneginje Ljubice i Konakom kneza Miloša. Postoji pretpostavka da je arhitektonska zamisao amama delo Hadži Nikole Živkovića, koji je i projektovao prethodna dva spomenuta zdanja od izuzetne vrednosti.
Svi principi koje su Turci koristili da bi gradili svoje amame primenjeni su i ovde, pa bi stranac mogao biti uveren da je reč o zaostavštini Otomanske imperije. Iako relativno mali, ovaj amam ima sve elemente: šadrvan, kapaluk, halvat, haznu i ćulhan.
Na neki način on i jeste turska zaostavština, tačnije nasleđen uticaj, jer orijentalna arhitektura i jeste nešto što smo u tom trenutku oslobađanja zemlje nasledili i u početku primenjivali. Poseban detalj kupole i svodova predstavljaju otvori za osvetljenje, pokriveni staklenim klobucima.
Amam se nalazi u blizini Ministarstva finansija i zaista je bio na usluzi ovoj instituciji. Ali nije tako bilo zamišljeno. Ranije je amam bio deo dvorskog kompleksa koji se tu nalazio, a koji su koristili kneževi sinovi Miloš i Mihailo Obrenović.
Dvorski kompleks je zbrisan tokom Drugog svetskog rata, ali amam je nekim čudom ostao da svedoči o istoriji. Inače, taj kompleks podignut je bio na potpuno nenaseljenom području grada, uz nekadašnji Topčiderski drum.
Prema zamisli samog kneza Miloša, tu je formiran prvi državni, administrativni i vojni centar srpskog Beograda. Ovaj savamalski dvorac kneza Miloša, zajedno sa baštom, završen je 1836. godine i prvobitno je bio namenjen povremenom boravku njegovih sinova Milana i Mihaila. U sredini bašte knez je podigao i amam.
Prvih godina konak–dvor je služio kao konačište za strance, kada bi dolazili knezu u goste. Odlaskom kneza Miloša u izgnanstvo, a zatim i kneza Mihaila, konak je zajedno sa baštom predat državi za smeštaj Ministarstva finansija Kneževine Srbije. Po tome je park i dobio prvo ime.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
