Opljačkani sarkofazi rimskog Beograda

Opšte je poznata činjenica da je Beograd vredno arheološko nalazište. Dok upravo ovih dana u parku kod Narodne skupštine uveliko traju istražni radovi u toj oblasti na budućem gradilištu velike podzemne garaże, treba se podsetiti na svojevremeno značajno otkriće neposredno kraj te lokacije: dva rimska sarkofaga.

Naime, kopajući zemlju i postavljajući temelj zgrade u Ulici majke Jevrosime kod brojeva 47 i 49, radnici građevinskog preduzeća “7. juli” naišli su u oktobru 1964. godine na dubini od 80 centimetara na tvrd kamen koji je teško mogao da se pomeri. Dobro su se namučili kako bi izvadili zemlju iz prostora oivičenog kamenom. Narednog trenutka su shvatili da su pronašli sarkofag, a zatim i delove ljudskog kostura.

Već sutradan nedaleko od mesta prvog pronalaska otkriven je i drugi još veći., koji je otkopan potpuno neoštećen.

Iz Zavoda za zaštitu spomenika grada Beograda na ovu lokaciju stigli su arheolozi koji su utvrdili da se radi o rimskim sarkofazima iz trećeg veka nove ere, u koje su sahranjivani bogati Rimljani.

Takođe je konstatovano da su oba sarkofaga opljačkana, pošto je kostur u prvom, razbijenom i otvorenom, nađen ispreturan, dok je na drugom takođe uočen povelik otvor, kroz koji su ukradene skupocene stvari. Kad se pljačka desila nije bilo lako utvrditi ali je sigurno bila u nekom od davno proteklih vekova…

Prema rečima arheologa, karakteristično je da su svi do tada pronađeni sarkofazi, koji potiču iz istog vremena, bili obijeni i opljačkani. Burna beogradska istorija krila je među svojim tajnama i identitete drevnih pljačkaša grobova.

Oba sarkofaga pronađena 1964. bila su naravljena od tašmajdanskog kamena iz obližnjeg kamenoloma (danas pećine ispod parka), i bila su u obliku malene kućice.

Arheolozi su u prvom pronašli pored kostura i parče keramike od bočice za parfem, te se pretpostavljalo da se radi o ženskom kosturu.

Većina pronađenih sarkofaga je dekorisana, a neretko se na njima nalaze i određeni natpisi. Obično se ispisivalo ime pokojnika i njegove godine, kao i podaci o  životu, kao i o njegovoj pripadnosti. Na pojedinima postoji i posveta u kojoj se navodi ko je podigao sarkofag.

Jedan od natpisa na sarkofagu predstavljao je i značajno otkriće jer ukazuje na to da je Singidunum dobio status municipiuma u vreme cara Trajana.

Samo godinu dana ranije u blizini Ulice majke Jevrosime, tačnije u Kondinoj ulici, bio je pronađen sarkofag iz istog perioda, koji je prebačen u Donji grad na Kalemegdanu.

Najveći broj sarkofaga danas je smešten je u Barutani, dok se određeni  mogu videti i pokraj zgrade Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, u unutrašnjosti Karađorđeve kapije, kao i kod Zindan kapije. Svi potiču iz vremena Singidunuma, a pronađeni su prilikom radova u centru grada tokom proteklih decenija.

Osim kamenih, pronalaženi su i olovni sarkofazi, kao jedan iskopan u Požarevačkoj ulici. Međutim, na uglu Višnjićeve i Gospodar Jovanove na Dorćolu, otkrivena je i skromnija varijanta – grobnica izrađena od kamenih ploča.

Arheolozi su gotovo uvek u njima pronalazili razne predmete polagane pored tela pokojnika. To su razne posude, lampa od keramike zvana žižak, zatim novčići, hrana, a ponekad i vredan nakit.

Međutim, oni pronađeni u Beogradu uglavnom su svi bili opljačkani, tako da ni jedan nije imao sačuvanu unutrašnjost. Neki predmeti kao što je zlatni prsten pronađen u sarkofagu u Makedonskoj ulici čuvaju se danas u Narodnom muzeju u Beogradu, kao i Muzeju grada Beograda.

Nažalost, čini se da je pravo blago iz ovih pronalazaka ipak završilo negde drugde u vihoru burne istorije.