Hitno iseliti više od 5.000 ljudi u Beogradu

“Nehigijenski stambeni fond” nije bio samo eufemizam za dvorišta i udžerice širom grada, već i trn u oku gradskih vlasti koje su imale velike planove.

Dok se uveliko raspravljalo o čudu zvanom Novi Beograd i njegovom proširenju, šezdesetih godina 20. veka i dalje su postojala značajna sirotinjska naselja. Takva naselja prate oduvek razvoj Beograda koji je od 19. veka bio uvek nekako vrtoglav, ali plahovit, neravnomeran.

Porušiti te zgrade, to je bio imperativ!

Kad se sve sabere, za rušenje je 1970. godine bilo predviđeno 209 zgrada sa 1.569 stanova, a za raseljavanje je bilo predviđeno 5.773 ljudi.

“U oblasti stanovanja nehigijenska naselja su svakako jedan od najtežih problema. Predstavljaju potencijalna žarišta zaraznih i drugih oboljenja pa znače stalnu opasnost ne samo za stanovništvo koje u njima živi, već i za čitav grad“, pisalo je u jednoj upozoravajućoj sociolološkoj analizi tih dana.

Brojke su bile zaista katastrofalne. U proseki svako je u tim naseljima imao 6,4 metara kvadratnih životnog prostora.

Manji problem u odnosu na većinu opština imao je Stari grad, gde je trebalo srušiti 15 zgrada sa 92 stana. Toliko je porodica živelo u bedi u srcu Beograda, ukupno 310 stanovnika. O kakvim je mizernim uslovima života tu bila reč, pokazuje podatak da je na svakog takvog stanovnika u proseku dolazilo tek 4,4 metara kvadratnih stambene površine!

To su bile tzv. partaje u nekim od centralnih gradskih ulica, i to na Dorćolu: Cara Dušana, Visokog Stevana, Dobračina, Svetozara Miletića, Braće Baruha, Banatska.

Na Paliluli je zabeleženo 28 zgrada, ali čak 336 stanova. To je više od 1.000 ljudi.

Na Zvezdari je evidentirano 19 zgrada za rušenje s ukupno 116 stanova, u kojima je živeo 571
čovek.

Na danas famoznom Vračaru (kada je reč o luksuznim zgradama), tada je bilo evidentirano 18 zgrada i 109 stanova, ali je prosečna površina koju je jedan siromašni Vračarac u ovim zgradama za rušenje koristio bila nešto veća u odnosu na ostatak beogradske stambene bede: 5,7 metara kvadratnih.

Voždovac je imao manje ugroženih stanara od Starog grada. Pobrojano je 65 stanova u 7 zgrada, a svaki stanovnik u proseku je živeo u šest kvadrata. Najmanji problem imao je, pak, Novi Beograd – samo 7 takvih zgrada i 26 stanova, a svaki stanar tu je u proseku imao 9,8 metara kvadratnih životnog prostora.

Na Savskom vencu bilo je 40 takvih zgrada s ukupno 245 stanova i 873 stanara. Ali, tim ljudima je u neuslovnim uslovima ipak bilo neobično komotno. Reč je o velikoj površini, pa je svako imao 11,3 metra kvadratna u proseku.

Na Čukarici je bilo 32 zgrade, 189 stanova i 888 stanara. Svako je u proseku imao samo 3,8 metara kvadratnih životnog prostora.

U Zemunu su zabeležene 43 zgrade i 391 stan. Tu je na ivici propasti živelo 1.412 žitelja, a svako je u proseku imao 6,4 metara kvadratnih stambenog prostora.

Jedno od većih naselja koja su formirana za ove ljude bila su “France Rozman” na Karaburmi i Kolonija B Zmaj u Zemunu. Gdegod da se radilo raseljavanje u planu su bili skromni zamenski stanovi. Međutim, vodilo se računa da stan koji bi u zamenu za postojeći bio ponuđen bude ipak malo veći, i kudikamo uslovniji. Svi su imali kupatila, za početak.

Na ovako raščišćenim površinama ubrzo je usledila izgradnja stambenih zgrada i blokova čiji su u to vreme investitori bile stambene zadruge, a dozvole su im izdavale opštinske ili gradske vlasti.

Od zadruga su stanove kupovala preduzeća, instutucije, lokalna samouprava… i davali su ih na korišćenje svojim zaposlenima i funkcionerima.

I siromašni Beograđani su tako dobili novi krov na glavom, daleko uslovniji od baraka i udžerica u kojima su prethodno živeli. Jedino što više nisu živeli u centru nego na daljoj periferiji. Bila je to cena ličnog progresa i spasavanja od života u nemogućim uslovima.