Spomenik knezu Mihailu nedavno je temeljno obnovljen: skinuta je patina koja je prekrivala reljefe i ponovo su se u punom sjaju pokazale scene iz srpske istorije na bronzanom postolju – Srbe koji polažu zakletvu na kneževom grobu, pa kneza Miloša, oca Mihailovog, u Takovu, narodnu deputaciju kod kneza i naposletku srpskog guslara.
Sada se jasno vide i imena gradova oslobođenih od Turaka 1867. godine – Beograd, Smederevo, Užice, Šabac, Kladovo i Soko.
To što Mihailo M. Obrenović nema kapu danas je samo još jedan od gradskih mitova – vajar Enriko Paci ne da se nije ubio zbog toga, kao što urbana legenda i dalje sugeriše, već je od kralja Milana nagrađen odrenom za izuzetan umetnički i spomenički rad.
Ali u ono vreme kada je spomenik otkriven, te davne 1882. godine, glavno pitanje je bilo – kuda je to okrenuta ispružena ruka Kneza Mihaila?
Okrenuta je u pravcu još uvek neoslobođenih teritorija potkraj XIX veka, odnosno po opisu objavljenom u tadašnjim Srpskim ilustrovanim novinama: “Knez Mihailo desnicom pokazuje na jug kuda valja da se upravlja glavna težnja srpskog naroda”.
Knez Mihailo je u dva navrata vladao Srbijom. Prvi put je na presto stupio 1839. nakon smrti starijeg brata Milana I Obrenovića. Ali je svrgnut u buni 1842. koju je predvodio Toma Vučić-Perišić. Drugi put je bio knez Srbije od 1860. (posle smrti svog oca Miloša Obrenovića) do 1868. kada je ubijen u atentatu na Košutnjaku.
Samo nekoliko dana nakon njegove smrti započelo se sa pripremama za podizanje spomen-obeležja u znak zahvalnosti vladaru što je konačno otrgao Srbiju od Turaka i što je učinio mnogo u njenom razvoju i kulturnom uzdizanju.
Međutim, prvobitna zamisao bila je da se na mestu ubistva kneza podigne velika kapela, a spomenik postavi kod Velike pijace na mestu današnjeg Studentskog trga.
Mnogi umetnici su sačinili raznorazne nacrte, a svoje ideje je ilustrovao i Rus Mihailo Mikešin.
Ali posle brojnih polemika odustalo se od kapele na Košutnjaku, a na međunarodnom konkursu izrada spomenika pripala je 1873. italijanskom vajaru Enriku Paciju.
Trebalo je da prođe devet godina pa da se na velikoj svetkovini 19. decembra, na Svetog Nikolu, krsnu slavu dinastije Obrenović, postavi spomenik na tadašnjem Pozorišnom trgu pokraj Narodnog pozorišta, koje je 1868. izgrađeno zaslugom kneza Mihaila i oko kojeg je počeo da se formira centar Beograda.
Međutim, uprkos brojnim predlozima i pozivima da se adekvatno obeleži i samo mesto ubistva u Košutnjačkoj šumi, tamo je na kraju bila izgrađena samo skromna kamena ograda koja je u međuvremena dospela u veoma loše stanje.
Grad Beograd i Zavod za zaštitu spomenika Beograda završili su 2021. godine obnovu ograde i mesta gde je pao mrtvi knez, u originalnoj formi, čime je vraćen dužan istorijski pijetet ovom važnom mestu za srpsku istoriju.
A nama ostaje za razmišljanje da li je Beograd uskratio punu počast svom knezu time što lokacija njegovog stradanja nije bila bila još u to vreme bolje i grandioznije obeležena, bar kako su se tada javljali predlozi da bude.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
