Crkva koja to nije

Prva prava evangelistička (protestantska) crkva u Beogradu sagrađena je u najteže vreme – tokom Drugog svetskog rata.

Beograd je, tako, kao grad u kome se susreću brojne religije dobio i evangelsku bogomolju u najteže svetsko vreme.

Ali, burna istorija nije ovoj crkvi dopustila da ostane molitveno mesto već je postala obična državna zgrada u kojoj danas rade pozorište i festival “Bitef”. Po tome se i zove s obzirom da ni zvanično ime nikada nije dobila, pa joj je već tridesetak godina nadimak “Bitef“,

Čuveni festival sjedinio je tako umetnost, i to modernu formu teatra, sa simbolom religije – crkvom. Jer, ova zgrada zaista se i danas shvata kao crkva u nekom materijalnom smislu. Ona, jednostavno, ima formu crkve koja nije menjana. Na njoj je čak i krst, a i zaštićena je kao primer sakralne arhitekture. Mora se napomenuti i – predratne.

Projekat i ideja o gradnji ove crkve su iz vremena neposredno pre nego što su nacisti okupirali Beograd, ali radovi na crkvi jesu vođeni tokom rata – čak i prisilnim radom.

Gradnju ove crkve finansirali su Nemci protestantske veroispovesti i ona je trebalo da ima i svoj internat (a to su danas obični stanovi). Nacionalizovana je 1945. godine i nema zvaničnih podataka da li je ikada bila osveštana i korišćena za molitve…

Ono što je dobro jeste da crkva nije bila srušena ni u ratu ni posle njega, kao što se to dogodilo sa nemačkom katoličkom bogomoljom u zemunskom Novom gradu. Iako vernika u njoj nema, vredna arhitektura je sačuvana, a crkva dobila novi život.

Prema nekim tvrdnjama, a jasno je da su nepouzdane s obzirom na to da se sve događalo tokom rata, crkva zaista jeste bila osveštana 1942. godine i godinu dana je korišćena u verske svrhe, a nedostajale su joj samo orgulje.

Međutim, i sami Nemci žrtvovali su svoj verski objekat da bi u njemu napravili vojni magacin. Rat je odmicao i sve je moralo biti podređeno Vermahtu.

Kada je zgrada nacionalizovana 1945. godine u nju se najpre useljava Arhiv Jugoslavije.

Crkva koja to zapravo nije, ostala je enigma svima koji bi kročili na Dorćol, ali poznati simbol i odrednica svima onima koji u ovom delu grada stanuju.

Svoje “pozorišne početke” zgrada je imala kada se u nju uselila radionica pozorišta “Boško Buha”, da bi objekat zatim bio renoviran krajem osamdesetih godina prošlog veka i u njega useljen Bitef.

Ova crkva dobila je svoje mesto i u kultnom domaćem filmu “Mi nismo anđeli” – ulaz u nju je bio klub “We are not angels”.

Treba napomenuti i da je arhitekta ove crkve bio Nemac Oto Bartning i da je primenio neobičnu tehniku gradnje.

Najpre je podignuta betonska rešetkasta konstrukcija, koja je potom ispunjavana ciglama. One su stizale iz Nemačke, ali fasadne cigle, koje se mogu i danas videti, pekla je beogradska ciglana.

Oto Bartning preminuo je 1959. godine, ovenčan slavom jednog od najuticajnijih modernističkih arhotekata.

Beograd se, ipak, može pohvaliti činjenicom da se u njemu nalazi zgrada jednog vrsnog nemačkog arhitekte.