Da Sava sve do Ušća postane državna granica delovalo je potpuno nezamislivo 1941. godine – verovalo se da je Zemun deo Beograda ili makar sa njim jedna celina. Sve dok nacistički okupator nije rasparčao tadašnju kraljevinu Jugoslaviju, pripojio njene delove susednim fašističkim državama i formirao veliku, ozloglašenu Nezavisnu državu Hrvatsku. A ta čudovišna država se protezala sve do Zemuna. Tačnije, do Ušća – do starog Sajma, do temelja porušenog Mosta kralja Aleksandra. Sve je to ustaška administracija smatrala svojim.
Iza privida normalnosti krio se užas. Beograđani su odjednom na drugoj obali Save gledali u kapije nove države u kojoj za Srbe više nije bilo nikakvog mesta. U skladu sa tom strašnom zločinačkom ideologijom menjani su i – nazivi zemunskih ulica.
Tako su Zemunci morali da se pomire sa činjenicom da umesto Glavnom hodaju Ulicom Adolfa Hitlera, dok je Gospodska postala Ulica Anta Pavelića. Ustaše su gotovo sve nazive ulica izmenili. Trebalo je da dođe do oslobođenja u oktobru 1944. da bi “novi hrvatski” Zemun ponovo postao deo Beograda.
Ovo su neki od naziva ulica koje su Zemunci silom morali da prihvate dok je trajao rat:
Ulica Dr Vladimira Nikolića, današnja Sime Miloševića, postala je Gnajzenauova. U pitanju je bio pruski feldmaršal, jedan od reformatora pruske vojske koji je imao velike zasluge za pobedu nad Napoleonom u Bici kod Vaterloa.
Današnja Ulica Petra Kočića zvala se Lorkovićeva u vreme marionetske NDH, a nekada, pre rata, Grabovačka. Taj čovek, Mladen Lorković, bio je jedan od najbližih Pavelićevih saradnika i jedan od osnivača ustaškog pokreta, kao i ministar unutrašnjih poslova NDH. On je 1944. godine uhapšen i zatvoren u logor Lepoglavu, a ubijen je pod optužbom da je učestvovao u zaveri u kojoj je trebalo da se ustaške snage okrenu saveznicima.
Današnja Ulica Danila Medakovića, a do 1995. Augusta Cesarca, tokom rata nosila je ime Fra Grge Martića. Ranije se zvala samo Martićeva.
Ugrinovačka preimenovana je u Bana Jelačića, a zanimljivo je da je i u Beogradu bila ulica Bana Jelačića i to pre rata, da bi tokom rata ona postala Ljubomira Stojanovića.
Baranjska ulica postala je Franje Račkog, po hrvatskom političaru i istoričaru iz 19. veka.
Beogradska ulica postala je Zagrebačka.
Bežanijska ulica, zajedno sa Ivićevom, nosila je naziv Desetog travnja, odnosno 10. aprila, dana kada su nemačke trupe sa cvećem dočekane na ulicama Zagreba, a Slavko Kvarternik proglasio NDH.
Studenička ulica, današnja Majakovskog, pod ustašama zvala se Harambašićeva.
Masarikov trg postaje Trg kralja Zvonimira, a Vasilija Vasilijevića – Vrazova, po Stanku Vrazu, slovenačkom i hrvatskom književniku 19. veka. Ulica Stanka Vraza postoji i danas na Zvezdari.
Preka postaje Baruna Trenka, a današnja Kordunaška bila je Šulekova.
Svetonikolajevska postaje Vatroslava Lisinskog. Danas je ovo Njegoševa ulica.
Veliki trg postaje Trg kralja Tomislava, a Vendelinova (današnja Petra Drapšina) Janova. Današnja Studentska zvala se Venecija, a tokom okupacije je prozvana Rihthofenov put, po nemačkom pilotu u Prvom svetskom ratu.
Ime Dr Mila Budaka zamenilo je naziv Akademske ulice. Mile Budak bio je glavni ustaški ideolog, jedan od osnivača ustaškog pokreta i poznat kao autor plana za rešavanje srpskog pitanja u NDH – trećinu Srba ubiti, trećinu proterati, a trećinu pokatoličiti… Njemu se pripisuje i oživljavanje krilatice “Srbe na vrbe”.
Postojala je i ulica Reichsstrasse, a to je današnja Prvomajska. Nekada se zvala Kraljice Marije, a pre Kraljevine SHS (tačnije još do 1922. godine) nosila je naziv Glavna ulica u Francenstalu. To je deo Zemuna koji je većinski bio naseljen Nemcima.
Nažalost, Zemun je tokom okupacije imao i ulicu koja se zvala Ustaška. U pitanju je Dobrovoljačka ulica, koja se tako zvala i pre rata.
I zloglasni nacista Herman Gering je “zaslužio” ime ulice u Zemunu tokom marionetske NDH: to je čuvena ulica Tošin bunar.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
