Prilikom svečanog otvaranja Francuskog vojničkog groblјa 14. jula 1923, u Beogradu, ustanovlјeno je da na njemu nisu sahranjena tri francuska vojnika Žozef-Mari Penverne, Žan-Mari Kastelani i Feliks Etjen, koji su poginuli u borbi tokom odbrane Beograda od austrougarske i nemačke agresije 1914-1915 godine.
Kako njihove humke nikada nisu pronađene, Opština grada Beograda odlučila je da ovim žrtvama posebno iskaže zahvalnost, kao i kompletnoj francuskoj Pomorskoj misiji u Srbiji, kojoj su pripadali nestali branioci prestonice, i njenom zapovedniku kapetanu bojnog broda, Eduardu Etjenu Pikou.
Odlučeno je da na jednoj zgradi u današnjoj ulici Jaše Prodanovića, na opštini Palilula, bude podignuta spomen ploča. Mesto nije izabrano slučajno.
Za svečano otkrivanje ovog obeležja, nakon što je tabla izrađena i postavljena na zgradu, čekala se posebna prilika i ona se ukazala početkom septembra 1929. godine.
Tada je u Beogradu održan skup delegacija svih saveznika Srbije iz Velikog (Prvog svetskog) rata. Širom zemlјe odavale su se počasti srpskim i savezničkim vojnicima palim od 1914. do 1918. godine.
Tada se pojavila vest da ”Opština beogradska podiže u Profesorskoj koloniji, na uglu ulica Stojana Novakovića i Varšavske, na kući Danice Milosavlјević, mermernu ploču, na mestu gde je za vreme rata dejstvovala jedna francuska baterija” te da će se ”ploča osvetiti prilikom dolaska francuskih ratnika”.
Ploča je postavlјena na inicijativu Suda opštine grada Beograda i građana Beograda 27. avgusta, a svečano je otkrivena i osvećena 2. septembra, u prisustvu generala, potpredsednika Opštine grada Beograda i gostiju iz Francuske.
Sveštenik francuskog 11. pešadijskog kolonijalnog puka, u pratnji još dva katolička duhovnika, osveštao je obeležje.
Nakon službe, potpredsednik Beograda rekao je da su ”sa ovoga mesta 1914 i 1915 godine, francuski marinci, pod komandom kapetana bojnog broda Pikoa hrabro branili Beograd protiv topova austro-ugarske flote. Građani Beograda i Opština, želeći da sačuvaju večito u pobožnoj uspomeni njihove podvige, postavili su ovu spomen-ploču, kao večiti dokaz velikog i iskrenog prijatelјstva francusko-srpskog budućim pokolenjima”.
Na crnoj, mermernoj ploči, nalazio se natpis urezan pozlaćenim slovima, na srpskom i francuskom jeziku.
Lokacija na kojoj je postavlјena spomen-ploča nije odabrana nasumično. Novembra 1914, naime, jedan od francuskih topova bio je postavlјen u ”baštovandžinici” – nenaselјenom prostoru između Bulbuderskog potoka i padina Velikog Vračara.
Na tom mestu nekoliko godina posle rata počela je izgradnja Profesorske kolonije.
Nekadašnji borbeni položaj francuskog topa našao se na mestu gde će biti izgrađena stambena zgrada.
Radi odbrane Beograda od dejstva austrougarskih rečnih brodova, monitora, srpska Vlada je 18. septembra 1914. zamolila Francusku za pomoć u vidu jedne obalne baterije topova teškog ili srednjeg kalibra sa poslugom.
Izlazeći u susret zahtevu Beograda, Francuzi su oformili takozvanu ”Pomorsku misiju u Srbiji – misiju D” na čelu sa Eduardom Pikoom.
Francuzi su 5. novembra stigli na železničku stanicu Rakovica. Topovi, koji su dopremlјeni u delovima, skloplјeni su do 20. novembra; jedno oruđe je postavlјeno na Karaburmi, jedno, kao što je navedeno, u zoni ”baštovandžinice” (kasnije Profesorske kolonije) a jedno na današnjem kružnom toku kod Bogoslovije. Bilo ih je još i na Topčiderskom brdu, Banovom brdu… odnosno, na svim visovima odakle su mogli da vide neprijatelja “kao na dlanu”.
Francuski artiljerci vodili su ogorčene artiljerijske duele sa nemačkim i austrougarskim topovima iz Zemuna, Borče i sa Dunava koji su razarali Beograd, sejući smrt. Ipak, fracuska baterija držala ih je na odstojanju i sprečavala da nanesu još više smrti i štete.
Usled jake nemačko-austrougarske ofanzive koja je počela 5. oktobra 1915, srpska Vrhovna komanda je naredila da se francuski topovi napuste, a posade povuku. Ostaci ”Misije D” su uspeli da se pre bugarske blokade pruge povuku u Solunu odakle su zatim prebačeni u Francusku.
Srpski prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević je prethodno 8. jula 1915. ”komandanta francuske marinske misije g. Pikoa” odlikovao Karađorđevom zvezdom IV stepena. Iste godine, i francuska komanda ga je odlikovala ordenom Oficira Legije časti.
Zato, ako vas put nekada nanese ulicom Jaše Prodanovića na Paliluli, kod broja 34 podignite pogled ka crnoj mermernoj ploči na fasadi zgrade. Taj sekund naše pažnje zaslužen je hrabrošću i krvlju naših Saveznika pre 109 godina.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
