Znate li da je 17. avgusta daleke 1552. godine odštampana prva knjiga u Beogradu?
Naziv joj je bio “Četvorojevanđelje”.
Knjigu je ćiriličnim slovima štampao Trojan Gundulić, član Dubrovačke kolonije u Beogradu i vlasnik prve beogradske štamparije. “Firmu” je prvobitno osnovao srpski knez Radiša Dmitrović koji je preminuo u toku priprema za ovaj istorijski poduhvat, pa je posao nastavio Dubrovčanin Trojan Gundulić.
Knjiga je ukrašena bogatim ornamentima i imala je 211 strana. “Font” slova i izgled inicijala (vrlo važan deo u knjigama tog doba) bio je preuzet iz starih srpskih rukopisnih knjiga, a pod direktnim uticajem srednjevekovnog, sopoćanskog slikarstva.
Papir za štampu ove knjige bio je kupljen Italiji i putevima trgovačkih karavana tadašnjeg Balkana, koje su organizovali Dubrovčani, poznati kao najveštiji trgovci te epohe, pristigao je u Beograd.
Knjiga sadrži četiri kanonska jevanđelja (Mateja, Marka, Luke i Jovana), zatim evangelistar sa pregledom verskih jevanđelja. Poslednja dva lista sadrže pogovor.
Život i sudbina Trojana Gundulića, pravoslavnog Dubrovčanina, danas su prilično poznati.
Bio je jedno od vanbračne dece Federika Gundulića, dubrovačkog plemića iz jedne od porodica koje su osnovale taj grad. U Dubrovniku je završio berberski zanat, kojim je nastavio da se bavi i po preseljenju u Beograd. Treba imati na umu da su Dubrovčani imali još od 15. veka vrlo jaku i razvijenu trgovačku kolniju u Beogradu, u koji su došli u vreme velikog razvoja grada pod Despotom Stefanom Lazarevićem.
Po uzoru na svoje sunarodnike i sugrađane, i Gundulić je ubrzo po dolasku u Beograd promenio profesiju i postao trgovac.
Zbog novca koji je zaradio, bio je spreman da finansira štampanje knjige, što je to vreme bio ozbiljan tehnički i kulturni novitet.
Kuća u kojoj je živeo, kao i štamparija koju je preuzeo od preminulog kneza Radiše, nalazile su se u okviru dubrovačke kolonije na obali Dunava, a današnjem Dorćolu.
Kada se upustio u izdavački poduhvat obezbedio je iskusnog znalca knjige i do tada neprikosnovene veštine prepisivanja, jeromonaha Mandarija. On je imao iskustva iz prepisivačke radionice u “Mrkšinoj crkvi”, manastiru koji se nalazio u blizini današnjeg grada Kosjerić u Zapadnoj Srbiji.
Mandarije će iskustvo stečeno u radu sa Gundulićem preneti na štampariju koju će osnovati 1562. godine, neposredno nakon gašenja Gundulićeve Beogradske štamparije i samostalno će objaviti dve knjige — takođe Četvorojevanđelje i Triod Cvetni.
Nakon pet godina rada Mandarijevu manastrisku štampariju porušili su okupatori Turci, 1567. godine, svesni značaja koji je štamparstvo donelo za srpsku kulturu i identitet
Ulica Gundulićev venac na Dorćolu ime je dobila upravo po Trojanu, a kao uspomena na veliku koloniju Dubrovčana i njihov značaj za istoriju i razvoj srednjevekovnog Beograda, još jedna ulica u blizini nosi ime Dubrovačka.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
