Beograđani protiv američkog “poklona”: buna zbog zvuka na filmskom platnu

“Protiv filma koji govori“

Baš tim rečima se u leto 1928.
godine u beogradskoj štampi oštro
negodovalo i bunilo zbog – istorijskog napretka filmske industrije!

Danas svi ti argumenti izgledaju u najmanju ruku smešno, ali tada su bili istinski odraz našeg iracionalnog protivljenja onome što neminovno dolazi i osvaja ceo svet.

Zvučni film koji je život započeo godinu ranije u Los Anđelesu premijerom „Džez pevača“, u tadašnjoj srpskoj javnosti
izgledao je kao bauk koji će uništiti sve vrednosti kinematografije. Glumci su na bioskopskom platnu progovorili, a to je, neverovatno, stvaralo jezu mnogima u tadašnjoj beogradskoj čaršiji…

Buntovnici koji “nisu dali” nemi film, govorili su ovako:

„Amerika je, izgleda, pronašla osmo čudo sveta, koje svojom snagom nadmašuje Kolosa sa Roda. Ovo osmo čudo bio bi film koji govori. Do sada kinematografiju smo zvali nemom umetnošću, jer ličnosti koje su živele na osvetljenom platnu nisu govorile, ali odsad nam preti opasnost da ih slušamo u ljubavnim izjavama, kako se međusobno grde, uzvikuju, psuju čak!“.

Protivnici su se oglašavali u javnosti, govoreći ironično da ne znaju da li će “takav dar pričiniti zadovoljstvo svima onima kojima ga Amerika namenjuje“.

– Što se mene tiče ja ga odbijam! Smatram da je to jedan od najkobnijih poklona po dobro i budućnost kinematografske umetnosti. Ako Amerikanci veruju da će se dati više života, više istine filmu kada umetnici progovore na platnu, oni se u tome gorko varaju! – govorio je jedan od nesretnih beogradskih “vizionara”.

Pravi biser su bile dileme koje su imali vatreni pobornici nemog filma.

„Pre svega, na kom će se jeziku glumci izražavati? Da li će zvezde sovjetskog filma govoriti na ruskom, nemačkog na nemačkom? Pa Hari Litke kada se pojavi u crnogorskom odelu u filmu „Gospodar brda“ da li će uzvikivati na našem jeziku „ljubavi moja“ ili na svom „Meine Liebe!“, a neka vrsta gramofona prevodiće „Ljubavi moja!“.

Uostalom, filmski glumci ne mogu znati sve jezike sveta, pa čak kad bi i znali to bi značilo da bi svaki od njih morao odigrati bezbroj puta svoju ulogu, svakog puta na drugom jeziku. To bi bilo suviše čak i za američku industriju!“.

Potom su se pitali zašto uopšte težiti za filmom koji govori?!

U kritici su išli toliko daleko da se govorilo da je zvučni film i svojevrstan udar na pozorište koji će mu oduzeti njegov hiljadugodišnji uticaj. Pa vi sad vidite…

Beogradski fanovi Čarli Čaplina, Baster Kitona, Džin Bejbi Harlou, Rudolfa Valentina, kao vrhunca svetske kinematografije, neprestano su izražavali nadu da će još dugo, dugo da vlada nemi film!

Možda je to i uticalo da se kod nas moralo sačekati sve do 1934. pa da se snimi prvi dugometražni zvučni film „Pod jugoslovenskim nebom“. Kao prvi srpski igrani zvučni film vodi se „Nevinost bez zaštite“ Dragoljuba Aleksića iz 1942. godine. Sve što se zbivalo u godinama koje su usledile je istorija velikih uspeha kinematografije sa ovog podneblja do dana današnjeg.

Naravno, filma koji govori.