“Amerikan Bife” & Pelivan – dva lica BG ugostiteljstva

U godinama posle Prvog svetskog rata, nakon 1918, Beograd je vidao rane koje su nanela neprijateljska bombardovanja, okupacija, teror i pljačka.

Кao prestonica nove Кraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, postao je stecište pridošlica iz svih krajeva novoformirane države.

Nagli porast broja stanovnika išao je rame uz rame sa napretkom i razvitkom koji su neumitno brisali poslednje tragove orijentalnih obeležja.

Nakrivljene kuće i neravna kaldrma gotovo su sasvim iščezli. Sa njima su se i tradicionalne kafane polako povlačile ka gradskoj periferiji, ustupajući mesto modernim lokalima u kojima su se umesto čokanjčića, pečenja sa panja i sifona sode i „kile belog“ sada služili melanži, vermuti, oranžade sa slamčicom, a umesto violine na uvce svirali džaz-bandi.

Godine 1932. kada je svetska i domaća ekonomija pokušavala da stane na noge nakon velike svetske ekonomske krize, novoizgrađena palata Osiguravajućeg društva „Jugoslavija“ na Terazijama postala je mesto delikatesnog susreta istoka i zapada.

Prvo je na samom početku nove godine, u prisustvu uglednih gostiju i predstavnika beogradske štampe, otvoren Prvi amerikanski bife.

Ovaj moderan ugostiteljski objekat izazvao je veliko interesovanje Beograđana, jer se razlikovao od svega do tada viđenog. Poznati proizvođač i trgovac vina iz Zemuna, Bruno Mozer, otvorio je bife čiji je sistem rada uveliko bio odomaćen u mnogim zeljama naročito u Severnoj i Južnoj Americi.

Potrošač je, naime pri ulazu dobijao jedan tiket sa brojevima. Кod svake konzumacije „cvikovao“ se odgovarajući iznos na tiketu, tako da je posetilac u svakom momentu znao koliko iznosi njegov račun. Pri izlasku, tiket se predavao na blagajni i tu naplaćivala potrošena suma.

Ovim je bio olakšan posao kako potrošačima tako i posluzi, jer ni jedni ni drugi nisu morali da pamte, niti zapisuju šta je ko konzumirao.

Osim toga, na ovaj način potrošači nisu bili u obavezi da daju uobičajeni bakšiš, koji je po nepisanom pravilu iznosio 10 odsto, što je u godinama ekonomske krize svakako bila pogodnost za goste bifea.

Amerikanski bife se izdvajao od ostalih sličnih lokala i po načinu uređenja enterijera u kome su dominirala burad gravirana umetnički simboličnom rezbarijom i raspoređena po celom prostoru.

Takođe, novinu su činile i čaše, raznih veličina i oblika, svaka određena za specifično piće. Podrazumevalo se da je izbor pića bio dobar i obilat, posebno kada su vina u pitanju, budući da je firma Mozer bila poznata po proizvodnji i trgovini vinima i dobila prvu nagradu na vinarskoj izložbi, koja je održana u paviljonu „Cvijeta Zuzorić“ malo pre otvaranja bifea.

Simpatije posetilaca izazvala je još jedna lepa novina koju je vlasnik uveo u svoj lokal. Naime, uz piće, koje je naplaćivano po umerenim cenama, prodavačice su služile sendviče – besplatno.

Ovakav marketinški potez je svakako bio rizičan, mada nije poznato i koliko je bio isplativ.

Nedugo nakon Amerikanskog bifea, jedan od susednih lokala zauzela je filijala već postojeće ugostiteljske firme.

Bila je to poslastičarnica orijentalnih slatkiša koja je već više decenija bila omiljena kod Beograđana. Luksuzno opremljeni lokal koji je išao u korak sa vremenom i koji je po udobnosti i savršenoj čistoći nadmašivao sve ostale slične, pod prepoznatljivim nazivom Pelivan otvorio je poznati poslastičar i prodavac orijentalnih poslastica Malić Pelivanović.

Inače, njegov deda Mustafa, Goranac iz okoline Dragaša, stigao je u Beograd u prvoj polovini 19. veka kao ulični prodavac boze i sladoleda.

Budući vičan rvanju, popularnom sportu u Osmanskom carstvu, učestvovao je na mnogim takmičenjima. Proglašen je za „najboljeg rvača u Srbiji” nakon što je pobedio tadašnjeg prvaka u ovom sportu, a nakon toga je uzeo Pelivan kao porodično prezime, što u prevodu sa turskog jezika znači rvač.

Tom pobedom stečeni kapital, je davne 1851. godine uložio u poslastičarnicu koja je otvorena u blizini Stambol kapije.

Pelivan je od otvaranja bio omiljeno svratište ne samo Beograđana, već i svih stranaca koji, su u prolazu kroz prestonicu želeli da probaju orijentalne slatkiše.

Nova filijala na Terazijama, nudila je već prepoznatljiva osvežavajuća pića poput boze i limunade, poslastice i peciva, kao i čuveni sladoled, a jedino što je ovaj lokal činilo drugačijim bio je elegantan, moderno uređen enterijer.

Prilikom otvaranja novog lokala, Malić Pelivanović je priredio malu svečanost, na koju je pozvao izvestan broj uglednih ličnosti kao i predstavnike štampe.

Poslastičarnica Pelivan, koja je uz Кafanu „Znak pitanja“ najstarija ugostiteljska firma u Beogradu koja se od osnivanja do danas, u kontinuitetu bavi istom delatnošću, ne samo da tokom svog dugog trajanja nije menjala ime, već je i u vlasništvu iste porodice.

Tradiciju neguje i danas u svojoj radnji na početku Bulevara kralja Aleksandra gde posluje od avgusta 1941. godine nakon što im je u bombardovanju 6. aprila te godine izgoreo lokal na adresi Knežev spomenik 2, na mestu današnjeg travnjaka prekoputa Trga republike.