Njih 31 – najstarije poznato (i nepoznato) beogradsko drveće

Na području Beograda danas se nalazi čak 31 zaštićeno stablo o kojima se brine JKP “Zelenilo Beograd”. Najimpozantniji je čuveni javorolisni platan kod Miloševog konaka, koje je po lepoti i dimenzijama jedno od najlepših i najvećih u Evropi i predstavlja najznačajniju živu istorijsku i hortikulturalnu baštinu glavnog grada.

Pred kraj vladavine kneza Miloša, 1858. godine, kupljeno je 350 sadnica raznog drveća u Beču, za potrebe dvorskog parka u Topčideru. Stablo kod konaka, prema predanju, postiglo je neverovatne dimenzije jer je bilo posađeno u bivšoj krečani.

Ovaj platan svojom grandioznošću, visinom od 34 metra i rasponom krune od 50 metara nadmašio je sva ostala stabla u Topčideru. Posle Drugog svetskog rata, 1949. godine ovo drvo prvi put je zvanično stavljeno pod zaštitu.

Najstarije zaštićeno stablo u Beogradu je, međutim, hrast lužnjak na Cvetnom trgu, star oko 200 godina.

On je ostao od nekadašnje hrastovo-jasenove šume koja se prostirala oko današnje Slavije. Stablo je danas visoko 26, a debljina mu je četiri metra. Ovaj hrast bio je samo jedno od mnoštva stabala koja su obrazovala staru vračarsku šumu.

U to vreme kada niče hrast sa Cvetnog trga najveći deo Srbije bio je obrastao neprohodnim šumama hrasta i bukve, i pošumljenost je, kako pokazuju neke procene, iznosila oko 80 odsto, što nije za čuđenje s obzirom na tadašnji stepen nerazvijenosti zemlje gde gotovo da nisu postojale obradive poljoprivredne površine, a najveći deo stanovništva se hranio divljim plodovima i mesom svinja koje su živele u hrastovim šumama..

U prvoj polovini 19. veka doneta je odluka da se razvija ovaj deo Vračara – šuma je raskrčena, a uz pijacu koja je odjednom oživela kraj, nikli su apoteka i pošta, i ulica je kaldrmisana. Zabeleženo da je već 1886. godine ovde otvorena fijakerska stanica sa deset fijakerista. Nekada je tu bila pijaca i prva samoposluga, što nije daleko od sadašnje svrhe, ali se izgled godinama menjao i modernizovao.

Na delu Vračara gde se danas nalazi između ulica Kralja Milana, Njegoševe i Svetozara Markovića tada je planirana izgradnja pijace koja je nazvana Cvetna pijaca. Stablo hrasta je ostalo sačuvano u središnjem delu tog prostora i dominiralo je prostorom kada se oko njega u prvoj polovini 19. veku formirala tržnica.

Godine 1958. tu je napravljena i prva samoposluga na Balkanu, pa je i to stablo dobilo poseban značaj: i danas postoje glasine da je prilikom izgradnje objekta koji je nekada bio salon automobila na Cvetnom trgu, a danas je samoposluga, postojao predlog da se hrast iseče. Međutim, on je pregrmeo ovu izgradnju, kao i tadašnje renoviranje Cvetnog trga.

Uz hrast na Cvetnom trgu je i prelepo stablo platana u bašti restorana “Trandafilović”. Procena je da je ovo drvo staro oko 150 godina, visoko je 25 metara, a obim debla mu je oko 3,5 metra.

U dvorištu Kuće kralja Petra (Karađorđevića) na Topčiderskom brdu ističu se dva stabla: ginka i magnolije.

Oba su impresivna, a stablo ginka se ističe i po tome što je jedno od najlepših u Beogradu. Visoko je 24, a obima 2,5 metra i jedno je od najimpresivnijih primeraka svoje vrste. U istom dvorištu magnolija je visoka 10, a ima obim od 1,2 metra. Njeni prelepi cvetovi veoma utiču na lepotu okolnog ambijenta.

Najveća i najlepša evropska bukva u Beogradu nalazi se na Dedinju, u dvorištu vrtića “Grofica Olga”.

To je danas legat nekadašnje ruske grofice i deo je kulturno-prostorne celine Senjak, Topčidersko brdo i Dedinje. Drvo koje je visoko 26 metara i ima obim debla 2,7 metara tokom vegetacije dobija crveno lišće pa svojim izgledom privlači pažnju.

U porti Saborne crkve, kao dela kulturnog prostora od izuzetnog značaja, nalaze se dva stabla tise stara po 110 godina. Interesantno, jedno se smatra “muškim“, a drugo “ženskim” primerkom.

Ipak, ovu priču bi bilo nezahvalno završiti bez spomena jednog posebnog stabla: duda u Takovskoj.

O ovom stablu se danas ne zna ništa sa pouzdanošću. Ko ga je zasadio, kada, kojim povodom.

Ipak, kada je pregledano u više navrata od strane beogradskih stručnjaka za zasade, iznete su pretpostavke da to drvo ima preko 300 godina starosti! Ukoliko budu izvršena nova merenja i utvrdi se njegova tačna starost, ovo stablo duda će tako postati ubedljivi beogradski rekorder.