Zgrada sa šahovnicom na Dorćolu prikaz je geopolitike iz 19. veka

Na jednoj beogradskoj lepotici, zgradi kojom može da se diči Dorćol, ali ponosi i ceo Beograd, istaknuta je – šahovnica.

Otkud hrvatski grb usred Beograda i to na zgradi iz 19. veka?

Danas je tu smešten Fizički fakultet, a zdanje je skriveno među krošnjama Ulice cara Dušana (broj 13). Pred njim vredi zastati i pogledati svaki detalj.

Na samom ulazu, kao i iznad prozora, mogu se videti razni grbovi, koje biste bez heraldičkog znanja teško rastumačili – izgledaju kao neki srednjevekovni simboli vlaselina i vitezova. I jesu to drevni grbovi sa ovih prostora – grbovi zemalja koje su naseljavali Srbi.

Naravno, reč je o područjima širom Balkana i Panonije, a na ovoj fasadi oni daju snažnu simboliku naroda podeljenog raznim granicama, carstvima i kraljevinama.

Zgrada je podignuta za potrebe Doma svetog Save, društva koje je imalo za cilj širenje nacionalne svesti, naročito među Srbima koji su živeli u južnim krajevima, tada van granica zemlje i još pod turskom vlašću, u Raškoj oblasti i Makedoniji, a čiji identitet je pretio da izbledi i nestane.

Beograd je bio prestonica male kraljevine, a zemalja u kojima je naš narod živeo bilo je mnogo. Ideja je bila da se neguje duh naroda, mladi školuju na maternjem jeziku i vraćaju u svoje sredine.

Društvo Svetog Save osnovano je 1886. godine, a zgrada je podignuta 1890. po projektu legendarnog arhitekte Jovana Ilkića za samo godinu dana.

Iako je projekat kulturnog uzdizanja naroda u Makedoniji i Staroj Srbiji bio i državni, ovo društvo je, ipak, bilo “nevladina organizacija” koja se za velelepno zdanje izborila prikupljanjem priloga i donacija.

Svetosavski dom postao je najlepša dorćolska zgrada i mesto u kom su živeli studenti koji su svoje znanje i jezik usavršavali u Beogradu. Pri Društvu je osnovana i Bogoslovsko-učiteljska škola u kojoj su se školovali budući sveštenici sa južnih područja koji su bili još pod turskom vlašću.

Grbove na fasadi je izradio Jovan Hajnrih Noken, prema crtežima slikara Đoke Jovanovića.

Prema nekim podacima, osnova ovih grbova je iz “Stematografije” Hristofora Žefarovića koji je stvarao u prvoj polovini 18. veka. On je predstavio grbove raznih predela, među kojima i – hrvatski.

Međutim, najupečatljiviji grbovi na fasadi nalaze se sa leve i desne strane ulaza i najveći su po dimenzijama – to su grb Makedonije i Raške (Stare Srbije).

Na prednjoj strani, iznad ulaza nalazi se grb Srbije, a sam vrh, na kom stoji natpis “Dom Svetog Save” trebalo je da krasi dvoglavi orao.

Ostali grbovi na fasadi su: grb Huma (ruka s mačem), Dalmacije (tri glave lava sa krunama), potom grb za koji se veruje da simbolizuje Albaniju (kula), grb Šumadije ili Tribalije (vepar). Zvezda bi, veruje se, mogla da predstavlja Iliriju.

Jelen pod stablom predstavlja Srem, a hrtovi Slavoniju. Prikazan je i grb Bosne sa polumesecom.

Inače, treba napomenuti da je 1923. godine na ovoj zgradi dograđen još jedan sprat, a da je ona za sve vreme postojanja bila dom mnogih institucija.

Danas je to Fizički fakultet, a u njemu su bile smeštene i razne gimnazije, škole, pa i bolnica Crvenog krsta.