Crkve su po svojoj formi, barem kod nas, konzervativno izvedene građevine. Praktično, osim tradicionalnog “srpsko-vizantijskog” stila, kome se u raznim varijantama stremi danas prilikom gradnje novih bogomolja, postoji još samo barokni stil kakav viđamo najčešće u vojvođanskom delu zemlje.
Međutim, u Beogradu postoje i drugačije, neobične crkve, čije arhitekte su pokazale slobodu i originalnost, kombinujući pritom i tradicionalne obrasce, darujući našem gradu potpuno jedinstvene bogomolje.
Jedna takva crkva nalazi se na Bežanijskoj kosi – posvećena je svetom Vasiliju Ostroškom. Druga se nalazi na Crvenom krstu i posvećena je svetom Antunu Padovanskom.
Nemoguće je proći pokraj ovih građevina, a ne zaustaviti pogled na njima. Svojom neobičnom arhitekturom one postaju simbol delova grada u kojima su podignute. Pri tom, deluju veoma slično, kako po materijalu od koga su izgrađene, tako i po obliku.
Crkva svetog Vasilija Ostroškog prva je crkva koja je podignuta na Novom Beogradu, izuzimajući onu staru bežanijsku koja datira iz vremena kada Novi Beograd uopšte nije bio u planu.
Arhitekta Mihajlo Mitrović inspiraciju je pronašao u ranohrišćanskim bogomoljama, čija je osnova rotonda, jednostavna i “čista”. Monumentalni ulaz sa stepenasto izvedenom strehom i pravoslavnim krstom jasno ukazuje na to da ste na pragu pravoslavne svetinje.
Posebnu veličanstvenost hramu daje njegova unutrašnjost, jer je rotonda projektovana tako da ne postoji nijedan stub koji bi zaklanjao pogled ka svodu.
Zvonik je potpuno izdvojen od rotonde, ali spojen sa njom zalučenim tremom.
S obzrom na to da je ovaj hram podizan u teškim vremenima, u periodu od 1996. do 2001. godine i da smo u vreme njegove izgradnje doživeli NATO agresiju, na fasadi od opeke urađen je jedan detalj koji treba da nas seća na ova nesrećna vremena – upisan je datum 24. 3. 1999.
Inače, Mihajlo Mitrović projektovao je i kulu “Geneks” – Zapadnu kapiju Beograda i nezaobilazni simbol novog dela grada.
Druga crkva, koja se takođe oslanja na ranohrišćansku tradiciju, značajno je starija – u pitanju je Crkva svetog Antuna Padovanskog na Crvenom krstu.
U pitanju je rimokatolička crkva Franjevačkog reda. Bosanski franjevci u Beogradu su podigli samostan 1927. godine, a kamen temeljac ove crkve postavljen je 1929. godine. Projekat je uradio slovenački arhitekta Jože Plečnik.
Reč je o hramu izgrađenom u modernističkom stilu i, prema rečima čuvenog Aleksandra Deroka, inače koautora projekta Hrama svetog Save – prvoj monumentalnoj crkvi u prestonici.
Svoje delo je u ovom hramu ostavio i naš čuveni vajar Ivan Meštrović, koji je izradio bronzanu skulpturu svetog Antuna.
Treba imati u vidu da je Plečnik u to vreme slovio za velikog, pa čak po nekima i najvećeg jugoslovenskog arhitektu.
Zanimljivo je da je crkva u prvobitnom planu imala i kupolu, od koje se odustalo, pa je krov na rotodni ostao ravan. Kupola bi svakako ovu crkvu povezivala više sa vizantijskom tradicijom i učinila je sličnijoj pravoslavnom verskom zdanju.
Inače, ova crkva se gradila čak i posle Drugog svetskog rata. Zvonik, visok 52 metra, podignut je 1962. godine, u vreme kada sakralne objekte nije bilo lako graditi.
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
