Mnogo je mesta u Beogradu na kojima su se vekovima ukrštali prošlost i sadašnjost. Neka i dalje svedoče o davnim vremenima i ljudima čija su se imena vezivala za njih, dok ima i onih koja su odavno izbrisana iz gradskih karata a koja polako blede i iz sećanjanja.
Jedna od takvih lokacija jeste i današnji plato ispred Filozofskog fakulteta, omiljeno okupljalište akademaca.
Pored spomenika Petru II Petroviću Njegošu, koji se tu nalazi od 1994. godine, na platou između zgrade Rektorata i Folozofskog fakulteta, danas se može videti i delić antičkih termi, slučajno otkrivenih krajem šezdesetih godina, da bi ubrzo bile konzervirane i vraćene pod zemlju da čekaju neka bolja vremena.
Međutim, verovatno i danas ima onih koji pamte zgradu nekada čuvenog hotela Imperijal, koji se nalazio na tom istom prostoru, zauzimajući i deo prostora sadašnje fakultetske zgrade.
Dr Divna Đurić-Zamolo u svojoj monografiji „Hoteli i kafane XIX veka u Beogradu“, navodi da se na tom mestu prvobitno nalazio turski han, izgrađen najverovatnije posle 1739. godine.
Od poslednjeg turskog vlasnika, izvesnog Osmah-efendije, preuzima ga Aleksa Pačić, tumač i sekretar Ministarstva spoljnih poslova.
Treba pomenuti i to da je u okviru hana, i kasnije hotela, sve do 1965. godine postojala i prva privatna umetnička škola ondašnjeg Beograda, koju je otvorio i držao slikar Stevan Todorović, zet pesnika Marije Bana.
Kada je Uprava varoši Beograda oktobra 1869. godine raspisala konkurs za prodaju „državnog dobra zvanog Turski han“, novi vlasnik postaje abadžija Sima D. Milenković, koji je uradio i prvo renoviranje manjeg obima, pregradivši dotadašnje prostorije i opremivši ih novim nameštajem.
Ubrzo zatim, 1876. godine han kupuje Stojan Todorović, ugledni beogradski trgovac duvanom i na njegovom mestu, osamdesetih godina XIX veka gradi hotel Imperijal.
Postoje indicije, zasnovane na osnovu izgleda i arhitekture negdašnjeg hotela, da je nastao temeljnom adaptacijom a ne rušenjem hana o čemu su, između ostalih, pisali Branislav Nušić i jedan od prvih saradnika Politike, Nikola Stanarević, koji kao godinu njegove konačne adaptacije navodi 1880.
Prvog septembra 1890. godine, u dnevnom listu „Male novine“ objavljen je oglas sledeće sadržine:
U Beogradu na velikoj pijaci, snabdeven je sa novim nameštajem i sa svim je renoviran. Ima sve udobnosti za putnike; dobra srpska i francuska kujna. Sadanje cene prema cenama, koje je naplaćivao bivši gostioničar, znatno su spuštene, tako da putnik plaća za 24 sata samo 2 dinara.
Hotel Imperijal, preporučuje se naročito našem putujućem srpskom svetu, koji će biti dobro dočkan i jevtino uslužen.
U hotelu pored tišine potrebne za spokojstvo ima i divno ukrašena bašta.
S poštovanjem,
Stojan I. Todorović
Sopstvenik hotela
Dve godine kasnije, tačnije 20. maja po starom odn. 1. juna po novom kalendaru, u knjigu gostiju hotela Imperijal upisao se i Nikola Tesla, potpisujući se kao – elektrotehničar iz Pešte!
Zanimljivo je napomenuti da je jedno vreme u ovom hotelu stanovao čuveni pisac i književni rodonačelnik folklorne fantastike kod nas, Milovan Glišić.
Opisujući jedno sećanje na znamenitog pisca, koga je kao dečak sreo prilikom preseljenja u hotel, arhitekta Aleksandar Deroko piše sledeće:
Idu, tako, taljige natovarene knjigama, i za njima čovek ćelav i sa bradom. Na ruci mu visi kao neki krug opšiven crvenim somotom. Bio je to Milovan Glišić, a ono što nosi stavlja prvo ozgo na onu izribanu dasku, jer nema poverenja, a nosi ga sam u ruci jer je od izuzetne važnosti.
Daska opšivena somotom, koju pominje Deroko, stavljala se na nužnik i bila je sastavni deo pokućstva onih koji su bili prinuđeni na česte selidbe.
Ne zna se tačno do kada je Todorović bio vlasnik Imperijala. Početkom XX veka kao vlasnik pominje se trgovac Ilija Korać, koji je hotel izdavao zakupcima, zaveštavši ga Beogradskoj trgovačkoj omladini, uz klauzulu da hotelom do smrti upravlja njegova žena Teodora.
U hotelu se jedno vreme vršila i pretplata na ondašnji najtiražniji beogradski dnevni list „Male novine“, o čemu svedoči i jedan oglas iz 1889. godine:
Za polaganje pretplata i davanje oglasa za „Male novine“ obraćati se g. Peri Todoroviću, hotel „Imperijal“ soba broj 24.
Hotel je poslednji put renoviran 1958. godine a deset godina kanije, leta 1968. godine, srušen je do temelja. Na tom mestu sagrađeno je zatim vredno zdanje Filozofskog fakulteta, ali, osim pripovedanja, ništa više ne podseća na jednom znameniti Imperijal.
Autor: Mladen Milosavljević,
pisac i etnolog
Beogradske priče – Ljudi, ulice, trotoari, prolazi, sudbine…
