Kako su Reks i Korzo postali Šumadinac i Srbadija za “Zlatni grad”

U aprilu 1941. godine Beograd je razoren avionskim bombardovanjem, a već u maju Beograđani, unesrećeni, šokirani, poniženi i uplašeni, dobili su natrag jedan poznat i siguran, zanosan i primamljiv prozor u svet: bioskop!

Bombe su 6. aprila 1941. godine uništile Kolarac, Luksor, Reks i Korzo. Ali, vrlo brzo su obnovljeni, kao i bioskopi Beograd, Kasina, Novaković I i II, Union, Slavija, Siti, Balkan. Potom su se otvorili i Metropol, Koloseum, Triglav, Korzo, Takovo, Palas, Dušanovac, Čukarica, Vuk Karadžić i Rakovica.

Nemačke okupacione vlasti, svesne zla koje su naneli Beograđanima, imale su važan zadatak da obezbede privid normalnosti, a kroz film su dobili i priliku za direktno i delotvorno propagandno delovanje.

Kako su dani okupacije odmicali, bioskop je postajao sve popularniji i bilo je više od 20 sala u koje je nedeljom moglo (u tri projekcije) potrebe moglo da zadovolji čak 35 hiljada gledalaca!

Projekcije su prošle brojne cenzure i procene, a sistem po kome su filmovi nabavljani bio je takav da je bilo gotovo i nemoguće da u zemlju uđe nešto što nacistička mašinerija već nije dobro pretresla i, što je još važnije – sama stvorila.

Većina filmova koji su prikazivani u Beogradu bili su nemački, ali su Srbi bili zaluđenici i za italijanski film, pa su vlasti to morale da regulišu.

Najveći filmski hit u Beogradu tokom okupacije bio je “Zlatan grad”, nemački film snimljen u koloru. On je premijerno prikazan u renoviranoj sali “Beograda”, bioskopa koji je, inače, prvi i otvoren nakon okupacije, ali isprva samo za nemačku vojsku. Posle renoviranja postao je UFA film-teatar Beograd (UFA je nemačka kinematografska kompanija) i slovio je za najreprezentativniji objekat.

Inače, “Zlatni grad” pogledalo je čak 108.000 Beograđana!

Neki bioskopi menjali su ime, kako bi ono bilo srpsko, pa je tako Reks postao Šumadinac, Union Kosovo, a Korzo – Srbadija.

Možda najveće poniženje beogradskoj publici je predviđeno dokumentarnim filmom o šestoaprilskom bombardovanju Beograda i slomu Jugoslavije, u kome se opravdavao surovi nemački napad na našu zemlju.

Filmovi nisu bili bili samo igrani, već i dokumentarni, kao i filmske novosti koje su veličale borbe nacističke vojske na frontovima, od Afrike do Rusije. Kulturni filmovi bili su specifični po tome što se na njih nije plaćala carina i najamnina, a njihovo prisustvo na repertoaru bilo je obavezno.

Nacisti su se trudili da iz propagandnih razloga kreiraju sliku u javnosti da se – brinu o obrazovanju Srba.

Filmovi i bioskopi bili su kakva-takva svetla tačka svakodnevice tokom okupacije, ali to je mračna priča. Jer, Nemci su odmah po osvajanju Srbije film izvukli “iz rukava” kao jedan od najmoćnijih propagandnih trikova.

Odmah po dolasku u Beograd nemački vojni zapovednik donosi Uredbu o radu bioskopa i iznajmljivanju filmova, a svako ko je želeo da se bavi prikazivanjem morao je da priloži mnogo podataka o sebi i svom poslu, kao i uverenje da nije Rom ili Jevrejin, ni on ni njegova supruga! Zapovednik je, sve do nove Uredbe o uređenju prometa filmova (1943) bio cenzor. Tada tu neslavnu ulogu preuzima Ministarstvo prosvete i vera kvislinške Nedićeve vlasti.

Dok se čekala komisija koja će cenzurisati filmove, veliki zadatak obavio je jedan činovnik, dr Živomir Mladenović, koji je za četiri meseca pogledao 40 filmova i napisao o njima referate.

Ministar prosvete za učenike je zabranio samo jedan film “Njen prvi randevu“.

Postojali su i bioskopi za decu – Olimpija i Bobi, a interesantno je da je u Koloseumu bio prikazan još 1941. godine američki crtani film “Snežana i sedam patuljaka”, s tim što reč “američki” nije nigde spomenuta! Ipak, bilo je to pre decembra te godine kada je Hitler objavio rat Americi.

Čekanje da filmove koje će đaci gledati neko najpre cenzuriše Nemcima nije odgovaralo, jer sva filmska građa koja je uvožena prošla je već važne provere, a film je kao propagandno sredstvo bio veoma poželjan. Tako da je na kraju važilo da svaki film koji za omladinu nije zabranjen bude – dozvoljen.

Inače, zanimljivo je da je u cene ulaznica kvislinško Ministarstvo odredilo i “pozorišnu taksu na bioskopske ulaznice”, detaljno su određene visine plata službenika po kategorijama bioskopa (premijerni, reprizni, bioskopi van prestonice) i bila su definisana prava distributera.