Čovek koji je ozeleneo Beograd

Kada u svakodnevnom govoru kažemo parkiranje, uglavnom mislimo na postavljanje vozila u neki poredak na za to obeleženom mestu.

Međutim, ova reč označava i formiranje parkova, ozelenjavanje površina i kao takva se mnogo češće koristila u rečniku nekadašnjeg Beograda. I to sa razlogom!

Po završetku Prvog svetskog rata, 1918. godine, osnovni cilj je bio oporaviti prestonicu, podići nove zgrade za sve veći priliv stanovništva, popraviti i proširiti infrastrukturu i izgraditi nove objekte za državne organe novoformirane, veće države. Tek posle toga počelo se razmišljati o ulepšavanju Beograda, njegovom ozelenjavanju i parkiranju.

Veliku zaslugu u tome imao je šef Odseka za parkove i pošumljavanje Opštine grada Beograda, inženjer hortikulture i vrtni dizajner Aleksandar Krstić.

Kada je došao na mesto šefa Odseka 1926. godine, Beograd je raspolagao sa jednim većim parkom, Kalemegdanom, pored koga su postojali još samo Finansijski (danas Gavrila Principa), kao prvi i najstariji, i još manji Železnički na Vilsonovom trgu kod železničke stanice. Uličnog zelenila nije bilo, drvoreda je bilo u vrlo malo ulica i u sasvim zapuštenom stanju.

Aleksandar Krstić se pri planiranju komunalne politike vodio idejama koje je stekao tokom studija u prestonici tadašnje države Čehoslovačke Pragu i praksom u Odseku za parkove Praške opštine.

Smatrao je da jednom velikom gradu nije dovoljno da ima jedan ili dva velika reprezentativna parka sa vodoskocima i spomenicima, jer ima mnogo stanovnika koji zbog svakodnevnih obaveza ne stignu ni jedanput da odu do tih parkova u toku sedmice.

Rešavanju problema pristupilo se podizanjem što većeg broja malih parkova i skverova na svakom slobodnom prostoru u gradu, sađenjem drvoreda i stvaranjem zelenih površina u svim ulicama, makar to bili i samo travnjaci duž sivih trotoara.

Osim toga, tadašnji urbanisti su velikim trgovima prepostavljali široke i pravo prosečene ulice, orijentisane u pravcu sunca. Tada se smatralo da je Beograd grad niskih kuća i da je srećna okolnost što su njegove ulice, prema njihovoj visini, bile već ranije „dosta široko i dobro prosečene“.

Zbog svoje veličine Kalmegdanski park je stalno dopunjavan novim sadnicama drveća i šiblja, kao i cvetnim lejama.

Ali, sa posebnom pažnjom uređivane su i parkovske površine „kod kafane Proleće“, na Terazijama i Zelenom vencu, kod spomenika knezu Mihailu, Karađorđu i Dositeju Obradoviću (danas Studentski park), u Karađorđevoj ulici, kod hotela Bristol i na Pančićevom skveru na Donjem Dorćolu. Među novim parkovima kod Beograđana je posebno postao omiljen onaj “kod Narodne skupštine” (sadašnji park Manjež – skupština se tada nalazila u omanjoj zgradi pored starog Generalštaba između Resavske i Kneza Miloša)

U cilju preventivne brige o deci, na čemu se stalno insistiralo, i kako bi se ona sklonila sa gradskih ulica i zaštitila od prašine i izduvnih gasova sve većeg broja vozila, radilo se intenzivno na izgradnji dečijih igrališta. Uređivala su se po ugledu na evropske gradove i podizala ne samo u parkovima, nego i na skverovima, koji su takođe ozelenjavani.

Najveće beogradsko dečje igralište uređeno je na Malom Kalemegdanu. Ono je obuhvatalo 10.000 kvadratnih metara, a raspolagalo je raznim spravama za decu, ljuljaškama, klackalicama, ringišpilom, kao i posebnim bazenom sa peskom.

U okviru ovih poduhvata uređen je i Topčiderski park koji je otvoren za javnost 1936. godine. Prvo se pristupilo pošumljavanju celog Topčidreskog brda, a čitavih 250 hektara je pretvoreno u šumu, koju je činilo 60.000 sadnica drveća, počev od listopadnih lipa, jasena, breza, topola, bagrema, bukve i hrasta do zimzelenih smrča, crnog bora i jela.

Za potrebe ozelenjavanja, Opština grada Beograda je koristila svoj rasadnik koji se nalazio na Avalskom drumu iznad Auto-komande.

Da se intenzivno radilo na ozelenjavanju Beograda govore i podaci da je 1930. godine, pod parkovima bilo 38.2 hektara, a 1933. već 70 hektara, dakle površina je gotovo udvostručena. Poređenja radi, danas se beogradski parkovi i park-šume prostiru na više od 330 hektara. Za 91 godinu, reklo bi se – lep napredak.