Kada je nedavno najavljeno da će JKP “Gradsko zelenilo” ukrasiti Kalemegdan sa mladim sadnicama palmi, deo javnosti se zapitao odakle to da se ta vrsta drveta sadi u Beogradu. Jer, grmeo je Tviter, “svi” znamo da su palme, jel, ekskluzivno povezane sa tropskim predelima, Mediteranom, itd. i da to neko tako “vrlo pogrešno” dosetio da ulepšava Beograd…
Ipak, u zaglušujućoj buci Tviter sveznalica i onih koji a priori imaju negativan stav, o čemu god da je reč, provejao je tada i pokoji “glas” zasnovan na istorijskim činjenicama i podacima, o toma da su plame već prisutne u Beogradu još od – 1929. godine!
Kako je internet doneo mogućnost da se skeniraju stari materijali, bilo da su fotografije, spisi ili razglednice, tako je odjednom postalo moguće rekonstruisati i neke manje poznate detalje, o kojima prethodno istorija iz udžbenika nije previše vodila rašuna. Pa se tako ispostavilo da postoji baš dosta fotografija iz davnih vremena na kojima se razgovetno vidi i ta, naizgled nevažna činjenica, da su u beogradskim parkovima, prema planovima tadašnjih urbanista, palme sađene u čak znatnom broju.
Početkom XX veka nije bilo Tvitera pa ne znamo kako je tadašnja javnost masovno reagovala na pojavu i sadnju palmi u parkovima od strane Uprave Grada Beograda, ali je iz starih dokumenata jasno nešto drugo: da je estetika ovih tipičnih krošnji već u to vreme, kada se Beograd ubrzano “evropeizovao” posle stradanja u Prvom svetskom ratu, bila prepoznata kao idealan gradski ukras.
Na fotografijama može da se vidi da su palme sađene na nekoliko ključnih lokacija u gradu. Najveći zasad je bio u parku ispred “velike gimnazije” (današnji park kod Studentskog trga), ispred velikih stepenica na Kalemegdanu, u Topčideru, i kasnije, na obali Save kod “Šest topola” i to sredinom šezdesetih.
Sadnja “egzotičnih” vrsta drveća u predratnom Beogradu nije se samo zaustavila na palmama: u tadašnjem dvorskom parku u Topčideru bila su čak zasađena i stabla banana, kao još jedne nesvakidašnje vrste kojom je trebalo “prošarati” i “diverzifikovati” gradsku parkovsku hortikulturu.
Moda sadnja palmi u to vreme je zahvatila čitavu tadašnju Jugoslaviju, a danas se malo zna da su gradovi na Jadranskom moru, poput Splita, i ostrva (Hvar, Vis, Korčula…), gde su palme neizbežan deo krajolika i čak svojevrstan zaštitni znak, svoja stabla dobili u isto vreme kad i Beograd, i to zajedničkim uvozom iz Tunisa. Pre toga, na našoj tadašnjoj obali nije bilo autohtonih palmi već je sveprisutna bila murva Morus alba, jedna vrsta duda, uz poneki četinar.
Videvši da su plame postale moda u francuskim gradovima na Sredozemnlju u to vreme, domaći akteri su krenuli da “palmizuju” Beograd, Split, Zagreb, Kotor i još brojne manje ili veće gradove, varoši i ostrva.
Nažalost, nijedno od ovih stabala, bar kad je Beograd u pitanju, nije preživelo razaranja Drugog svetskog rata, najviše zbog činjenice da su sve lokacije na kojima su sađena bila poprišta žestokih borbi za oslobođenje grada u oktobru 1944. godine. Njihove raznete ostatke prekrili su ubrzo vreme i zaborav, i sve do pojave digitaolizovanih starih fotografija, nije se ni znalo da su postojala. Što je otvorilo prostor za ruganje na mrežama onih koji ne poznaju beogradsku istoriju dovoljno dobro ali o njoj ipak imaju ultimativno “sveznanje”…
Filatelista, pasionirani tragač za starim fotografijama i antikvarnim muzičkim instrumentima. U pretraživanju tavana, podruma i šupa starih beogradskih kuća & porodica nabasao na više zanimljivih otkrića i iznenađujućih tajni.
